2013-06-26

Iruñeko perla faltsua

Historia garaileek idazten dutela ikasi dugu. Hurbileko adibide bat ematearren, Ernest Hemingway Nobel saridunaren “historia” ofiziala, sanferminen atarikoan gauden honetan berriz sartuko -salduko- digutena. La Perla hotelekoek marketing amu gisa baliatzen dituzte idazlearen izena, ospea, itzala eta irudia, baina Hemingway ez zen egoten Hemingwayren gelan. Izan ere, Ernest Hemingway bakarrik behin egon zen La Perla hotelean: 1923ko uztailaren 6an, Hemingway eta Hadley emaztea Gaztelu plazara heldu ziren su-politen orduan, eta aldez aurretik gela bat La Perlan erreserbatuta zutenez, bertara joan ziren; baina gela gustatu ez, eta handik joan egin ziren. Hemingway-k ez zuen, beraz, sekula lo egin La Perla hotelaren Hemingway-gelan.
Izan ere, Hemingway Iruñera etortzen zenean, beste hotel batera, Quintana hotelera, joaten zen. Quintana hoteleko jabea, Juanito Quintana, errepublikazalea zen, eta legezko errepublikaren aurka militar espainolak matxinatu zirenean, hotela kendu zioten garaileek: gaur egun Txoko dagoen eraikinaren gainean zegoen Quintana hotela. Nolanahi, gerora ere Juanito Quintana eta Hemingway lagun-minak izan ziren, batere gorria ez zen Jose María Iribarren-en Hemingway y los Sanfermines liburuan zehatz azaltzen den gisan.
Ez da egia, beraz, Ernest Hemingway-ren ostaturik maiteena La Perla zenik, hotel horren webgunean agertzen den gisara, Quintana hotelera joaten baitzen Iruñera etortzen zenean; izan ere Fiesta-The sun also rises liburuan agertzen den Montoya pertsonaia Juanito Quintanaren alter egoa da.

Baina Historia -letra larriz- garaileek idazten dutenez, Hemingwayren ospea familia falangista batek lapurtu zuen, Moreno familiak, La Perla hoteleko jabeak. La Perla hotelaren historia mito-historia da, perla faltsu bat bezain faltsua.

2013-06-09

A ze eskapada!

Joan zaitezte etxera, lagunok, egin ihes Alde Zaharretik polizia nazionalak kargatzen hasi dira-eta. Joan zaitezte aldapa behera, Txantrearantz, ea libratzen zareten pilotakada bat edo borrakada bat jasotzetik. Peloteroak debekatuta daude Europan, baina Logroñotik bezperan etorritako polizia espainolentzat hau ez da Europa, hemen barra libre dute, hau zapaldu beharreko lurraldea da, hau Euskal Herria da poliziaren begietan. Joan zaitezke bizkor, zeren gazteak zarete, eta, bestela, peloteroen jo-mugan izanen zarete. Joan zaitezte auzora, panorama beltza jartzen ari da, are beltzago polizia nazional andana batek —kasko beltz, bokatxa beltz, borra beltz, jantzi beltz, bihotza beltz— “Alto” oihukatzen dizuenean.
Geldi zaitezte eta ez hasi korrika. Geldi zaitezte eta agindutako “Contra la pared!” bete, gogoz kontra bada ere. Greba Orokor egunean, geldi-geldi... Geldi zaitezte; besoak eta hankak zabaldu, eta katxeoa jasan. Geldi zaitezte eta ez egin pentsatzen ari zaretena... ala bai?
Eta dauzkazun 17 urteek ematen dizkizute —agiri espainolaren ordez— Euskal Herriko Agiria erakusteko indarrak. Eta polizia nazionalek ez dutela umore zentzurik beste behin frogatzen duzu, agiria amorruz lurrera bota duelako “Esto es una mierda!” esaten duelarik. Eta beste lagun batek dauzkan 17 urteek emandako indarrekin poliziari Osasuna-ren kartera erakusten dio. Eta polizia nazionalak ez direla Osasuna-zaleak frogatzen duzue, karteratxoa ere amorruz lurrera bota duelako poliziak “Esto es otra mierda!” esaten duelarik.

Azkenik, utzi dizuete joaten, polizia espainolak Alde Zaharrerantz itzuli behar direlako, petoteroen danbadak erakarrita edo. Orduan lagun horietako batzuek osatzen duzuen musika-taldearen izena zeinen egokia den ohartzen zarete: Skapada, a ze eskapada!