2009-12-31

Avui, adeu


Gaur, agur urte zaharrari eta agur Barcelonan barna eginiko bidaia poetikoari. Izan ere, oso hiri poetikoa da Barcelona, bestela pentsa daitekeen arren.

Gainera, poesia ez ezik prosa ere erraz aurkitzen da edozein liburudendatan. Bogatell metro geltokitik gertu dagoen batera sartuta, hauexek ikusi ditut erakuslehioan: Saramago-ren El viatge de l'elefant, Paul Auster-ren Un home a les fosques, John Boyne-ren El noi de pijama de ratlles... Alegia, goi mailako literatura edozein liburudendatan eta katalanez... Normal-normala.

Tamalez, Euskal Herrian Saramago-ren liburu hori uste dut ez dagoela oraindik euskaraz, Paul Auster-ren hori ere ez, eta bai, ordea, John Boyne-rena: blog honetan bertan egina duzu liburu horren gaineko iruzkina.

Giro kultural normalizatu horren mira dugu euskaldunok, baina ez bakarrik lituratura kontuetan.

Barcelonako metroan egina duzu beheko argazki hau:


Imaginatzen ahal duzu Iruñean antzekorik euskara sustatzeko?

Nafarroan, berriz, euskara sustatazeko neurriak baino, euskara asustatzeko neurriak hartzen dituzte egunerokoan Nafarroako Gobernuko agintariek eta enparauek.

Zer nahi duzu, bada? Umorea ez dugu galdu behar!

Urte berri on-ona!

2009-12-30

Llapis i paper


Joan Margarit-en Miserikordia etxea besapean, Barcelonan barrena ibili eta gero, atsedena Sagrada familia-ren aurreko parkean, ikusten ditugun kontu iteresgarri guztiak paperean jasotzen: llapis i paper eskuan, beraz.

Aurrekoan esan bezala, Joan Margarit arkitektoa da, Gaudí bezala, baina, gainera, Margarit poeta da, "egungo poeta katalan handiena", askoren ustez.

Nik aitortuko dizuet Visor argitaletxearen liburuen bidez ezagutu nuela Margarit arkitekto -poeta, Cálculo de estructuras eta El primer frío, 1975 etik 1995era bitarteko haren poema guztiak biltzen dituena.

Iaz, Espainia mailako poesia sari nazionala eman zionetik, gehiago ari da entzuten eta ikusten Margarit: Durangon izan omen da aurten... eta ni, Uruguain!

Aurten, prosaz idatzitako Nuevas cartas a un joven poeta izeneko liburutto zoragarria atera du Margarit-ek, Rilkeren liburu klasiko baten izenburuari "Nuevas" hitza eranstita..

Liburutto horretatik, pasarte bat baino ez:
"Poema bat idazteko ez dago baldintza jakin batzuen beharrik. Behar-beharrezkoa dena hauxe da: bilatu, aurkitu, idatzi, berridatzi eta behin eta berriz landu bukaerara arte."

Ez dakit oso itzulpena ona den, buruz ari naiz eta. Irakurle jakin goseak jo beza jatorrizkora: Nuevas cartas a un joven poeta, (liburuaren bigarren atala). Ed. Barril & Barral.

Bestalde, Margarit-en poema batek akuilaturik, Ruta del cementeris egiteko tentaldia izan dut:"Cementeris de Barcelona. Cementiri ès ciutat" dio afixak... Ikus dezagun, bada. Cementeri de Poblenou bisitatzeko zorian izan naiz... baina itxita dago gaur: "1er diumenge de cada mes 10,30 en català / 12,30 en castellà." Zer egingo diogu, bada.

Cementiri i mar du izena poema eder horrek. Pekatu eginen dut eta azken bi bertsoak baizik ez dut trasnkribituko, irakurlea ez nekatzearren.
[...]
"Olors del mar. I de la soletat.
El poble va del cementiri al mar"

[...]
"Itsasoaren usainak. Eta bakardadearenak.
Herria hilerritik itsasora doa"

Baina gizakia ez da soilik poesiatik elikatzen, ezta? Bon profit!







2009-12-29

Joan Margarit-ekin Parc Güell-en


Joan Margatit arkitektoa da lanbidez, baita hitzaren arkitektoa ere. Miserikordia Etxea haren liburua eskuetan hartuta, Barcelonan barnako ibilaldi poetikoa egiteko aholkatzen dizut.

Elebiz, katalanez eta euskaraz, atera berri den Miserikordia etxea izeneko liburua Juan Ramón Makuso poetak euskaratu du:" La poessia és ara l'última casa de misericòrdia / Gaur poesia, azken miserikordia etxea da"

Irudikatu zeure burua Passeig de las Palmeras delakoan barrena, eta, pasieran ibili eta gero, gogoak agintzen dizunean, Gaudí handiaren eserleku mitiko horretan eseri, eta hauxe duzu begien aurrean:

L'equip de l'assassí

Entre els desatres apilats com sacs,
la vida m'ha deixat el teu amor.
Tant se val el silenci de la nit,
el cotxe negre que ha apagat els fars
i el saxo que se sent, fluix, a la ràdio.
El que ha de ser impecable és el dispar:
perillós i certer. Com tu en la meva vida.


Behar izanez gero, euskarazko itzulpena goian aipaturiko liburuaren 63. orrian duzu, Meetook argitaletxean.

2009-12-26

Llangostí bullit i calamarssó


Arnasa hartzeko balio izaten du Euskal Herritik ateratzeak. Gainera, ez da gaur goizeko kontua aitortzea euskaldunok nola maite dugun Katalunia: conèixer i estimar, dena da bat. Ja soc aquí, erran nezake, berriz ere, Mercat de la Boqueria mitikoan, zentzumenetarako gozamen hutsa.


Gure seme-alabak aho bete hotz gelditu dira litxarrerien saltokian... Laster, aho bete goxoki egonen dira.



Giro gozoa, beraz, baita goxoa ere. Bon dia esateko ohitura hartura, tamalez, gero ez naiz gauza katalanez egiteko. "Katañolez" ere ez. Gure mintzotik ezagun da ez garela espainolak eta begirada konplizeetan Euskal Herriarekiko atxikimendua arnasten dugu. Begiradetan ez ezik ekintzetan ere: "No a la criminalizazio de la solidaritat. La solidaritat es una flama que no es pot apagar" irakurri dut afixa batean.

Gainera, abenduaren 13ko bozketan izandako arrakastaren ondorioz, independentziaren aldeko aldarria nabariagoa da. Honek guztiak merezi du ospatzea eta horregatik gaur bazkaltzeko bizio piska bat erosi dugu: badakizu, "bizi osoa, biziosoa": llangostí bullit i calamarssó, otarrainxka egosiak eta txibiak.

Nota bene: txibia hitza nik alabarengandik ikasi dudan hitza da: nik kalamareak (sic) esango nukeen, baina Zarautzeko kanpaldian izan da Uxue aurten eta hitz hori ekarri du handik... Nik, berriz, otarrainxka hitza irakatsi diot, baina uste dut ez duela ikasiko: Uxuek ez ditu otarrainxkak gustuko eta ez du sekula dastatzeko asmo zipitzik ere. Zertarako ikasiko du, bada, otarrainxka hitza?

Nolanahi delarik ere, bon profit, alegia, on egin!

2009-12-20

Uso Zuria



Atzo kantu kantari izan ginen Anaitasuna kiroldegian, Oskorri-k eskainitako Pub Ibiltarian. Berriozarko abesbatzak Elkarrekin izena duenez, zilegi bekit txiste txar bat egitea: Elkarrekin izan ginen. Baina zein da galdera? Nortzuk izan ginen ala norekin izan ginen? Berdin du: Elkarrekin izan ginen, argazkian ikus daitekeen gisa, Elkarrekin eta bata bestearen ondo-ondoan, hotzari aurre egiteko edo. Kar, kar, kar. Irriz lehertu zarete, ezta? Zuen irri-karkailen burrunbak ez dit idazten uzten...

Bon, txiste txarra eginda, noan harira. Atzoko kontzertuan -Elkarrekin izan ginen kontzertuan-, hamazazpi kanta eder abestu genuen Natxo de Felipe-ren gidaritzapean. Hamazazpi eta bonus track bat: Hator, hator entsaiatu gabe ere oso ongi atera zena. Oskorri-ko buruaren lanari esker, hotza zen giroa -bi gradu zero azpitik kanpo aldean- berotu zen emanaldian zehar eta giro pollit askoa sortu zen. Hala ere, Anaita-ko eserleku anitz betetzeko gelditu ziren: alde batetik, hotza eta elurtea zirela-eta; bestaldetik, agertu behar zen lagun asko agertu ez zelako.

Oskorri-rekin batera Iruñeko Peñak ziren antolatzaileak, eta atzo Anaitasunan ez zegoen espero bezain beste jende, ezta hurrik eman ere. Iruñeko peña guztiek ez al dute jende gehiago biltzeko gaitasunik? Bada, zalditik astora goaz, lagunok.

Badakit elurra zela-eta batzuk zail izan zutela agertzea. Badakit, bestalde, Bilboko manifestazioa hagitz garrantzitsua zela; Barañainen ere, beste manifestazio garrantzitsu bat zegoen.

Halarik ere, susmatzen dut Iruñerriko edozein Shopping Center delakoan izanen zela jende anitz, Fatxi Lopez-ek horrenbeste aldarrikatzen duen "normaltasunez" erosketak egiten krisi garaian... Hori da saltzen eta sartzen diguten normaltasuna... Hori hala izanik, nik jarraituko dut anormaltasuna aldarrikatzen.

Nolanahi delarik ere, Anaitasunan izan ginenok oso-oso ederki izan ginen: nik ezagutu ez eta atzo ikasi nuen kanta eder bat gelditu zait iltzatua: Uso zuria Behean dituzue hiru kopla baino ez, baina, inork nahi izanez gero, hemen duzue aukera abesti hunkigarri hori osorik entzuteko.

Uso zuria errazu
nora joaten zaren zu.
Espainiako bortuak oro
elurrez beteak dituzu;
gaurko zure ostatu
gure etxean baduzu.

Ez nau izutzen elurrak
ez eta ere gau ilunak,
maiteagatik pasa nitzake
gauak eta egunak;
gauak eta egunak
desertu eta oihanak

Uso ederra airëan
ederrago mahainëan,
Zure parerik ez dut ikusi
Espainia guztian
ez eta ere Frantzian
eguzkiaren azpian.


Atzo hori kantatzen ari ginelarik, gogoratu nintzen sakabanatuta dauden euskal presoen senideekin, Espainiako bortuak oro, elurrez beteak, eta halere, bidean, zeren, abestiko hitzak beste hurrenkera batean jarrita,senide batek pasa ditzake maitegatik gauak eta egunak, desertu eta oihanak, Espainia guztian eta Frantzian.

Atzo ez nintzen Bilbora joan, baina urtarrilaren 2rako Etxerat-ek deitu duen manifestaziora joateko asmo osoa dut Fatxi Lopez-en normaltasuna salatzera.

2009-12-15

Olentzerori eskatzeko liburuttoa

Lagun batek eskatu dit aholkatzeko liburu bat 12 urteko haren semearentzako. Bizkorra da mutila, baina ez omen zaio gustatzen irakurtzea. "Ahaztu, beraz, liburukoteak" agindu dit lagunak sotilki.

Iragan den udaberrian ateratako liburutto bat aholkatuko diot, Neure neure esklaboa, Dolf Verroen-ena. Ehun orritara heltzen ez den liburutto horrek behar baino atentzio gutxiago jaso duelakoan nago. Jatorriz nederlanderaz idatzitakoa, Joseba Sarrionandiak ederki euskaratua, liburu honek xarma berezia du.

Izenburuak berak salatzen du gaiaren gordinkeria dela kausa, baten batek esan lezake ez dela egokia 12 urteko neska-mutil batentzat. Alabaina, ere ustez, ez dago modu egokiagorik hori azaltzeko Dolf Verroen-en liburutto honen bidez baizik. Nola hobeki azaldu, neskatiko baten begiradatik baino? Gaurko umeek ez dakite zer zen esklaboak izatea eta jakin behar dute zen ezkutatzen zen horren atzean, topikoetatik at.

Protagonistaren senideek jarrerak ederki islatzen dute esklabo izateak zer zekarren, zer ezkutatzen zuen, eta maisuki ikusten da zuriek nola zuritzen zuten euren jarrera.

Nerabeek ez ezik, helduek ere irakurri beharko luketen liburu honetan, gainera, marrazkien xalotasunak eta estilo sotilak laguntzen dute gaiaren ikaragarritasuna, paradoxaz, islatzen.

Olentzerori eskutitza ez badiozu oraindik idatzi, eskatzeko garaiz zabiltza.

2009-12-12

Montevideotik bueltan

Hainbat eta hainbat urtez bekatuan, olgetan eta alberdanian bizi eta gero, bi seme-alaba koxkorren guraso izanik eta Eliza katoliko apostoliko erromatarrari muzin eginik, ez ezkontzea erabaki genuen orain dela hilabete.

Haatik, Uruguairako hegazkin-txartelak erosita geneukalarik, bikote iraunkorren erroldan izena eman genuen eta, horri esker, itsasoz beste aldera joan ginen, umerik gabe joan ere, ez-ezkontza ospatzeko eta ez-eztei-bidaia egiteko

Uruguain, halere, aukera ederra ukan genuen Ciudad Vieja delakoan, bertan aurkitu baikenuen beheko argazkian erakusten den lekua, bilatu gabe aurkitu ere... Larunbat arratsaldez izaki, itxita zegoen, baina argazki bat ateratzeko tentaldiari ezin izan genion eutsi...

Eta hoberena izan zen argazkian agertzen ez den baina guri begira zegoen Policía Turistica-ko kidearen bisaia.Montevideotik bueltan, hilabetez zeharo utzirik izan dudan blogari ekinen diot gaurtik aitzina eta, segur aski ez da azken post izanen Uruguairi buruz idazten dudana... Geroak erranen.