2011-06-24

Montevideo, Derry, Iruñea

Montevideon Daniel Vidart antropologo uruguaiarra ezagutu nuen. Euskal jatorrizko bere abizenaz harro, hauxe diosku: “nostalgia hitzak —grekoz, nostos, itzulera; álgos, mina— itzultzeko irrika, desira mingarria, azaltzen du.” (Los Fugitivos de la Historia. Ediciones de la Banda Oriental, Montevideo, 2009)


Nostalgia hitzarekin batera, herrimin hitza dugu euskaldunok, berez, hagitz adierazgarria. Euskal Herritik at gaudelarik, gurea ez den Herri batean atzerrian gaude; beste herri batean, erbestean. Atzerrira joanda preso politiko bat bisitatzera, eta bisita beste Herri batean eginda, laguna, anai-arreba, osaba-izeba, seme-alaba edota gurasoa kartzelan utzita, Euskal Herrirako bidea hartzen dugu sentsazio nahasi batekin: alde batetik, herrimina, Euskal Herrira ahalik eta lasterren itzuli nahi dugulako; bestetik, nostalgia, laguna, anai-arreba, osaba-izena, gurasoa edo dena-delakoa, jakin badakigulako Espainiako, Portugalgo edo Frantziako kartzela urrun batean utzita, itzuli beharko dugula berriz ere dispertsio politikari esker. Nostalgia, itzultzeko desira mingarria, mingarria baita itzuli behar izatea atzerrira gogoz kontra.


Derryn Tony Gillespie apaiz irlandarra ezagutu nuen. Duela gutxi izan da Iruñean, Bloody Sunday ekimena dela eta. Galdetu zidan Derryn aspaldi egondako preso nafar bati buruz, eta kontatu nion ia-ia hogei urte daramatzala kartzelan, eta orain Iruñetik ia-ia mila kilometrora dagoela, herritik at, atzerrian, Puerto IIn —irakur bedi puertodosen—; kontatu nion ze trabak jartzen zizkioten alabarekin euskaraz komunikatzeko, eta beste hainbat kontu. Lagun irlandarrak argi esan zuen hitz bakar batean: “Hori amorala da”.


Kartzela politika mendekatzaileak ez du ezer onik ekarri, eta kartzela politika giltzarrietako bat da gatazka gainditzeko, are garbiago orain: borroka armatuaren aitzakiarik gabe, guztion elkartasunarekin eta engaiamenduarekin bidea egiten ahal dugu.


Montevideon eta Derryn badute presoen egoera larriaren berri. Uztailaren 3an dugu hitzordua, Iruñean, eguerdiko 12etan Golen zinemetatik abiatuko den manifestazioan: euskal presoak Euskal Herria ekartzeko bidea egin dezagun, entzun nahi ez dutenek ere entzun bezate, egun batean nostalgia eta herrimina iraganeko kontuak izan daitezen.

2011-06-21

Karramarroaz

Ikasturtea amaitzear eta irakaskuntzaren munduan ibiltzen garenok jakin nahi genuke nor izanen den Hezkuntza kontseilaria.

Kontseilariak badatoz eta kontseilariak badoaz. Batzuek beste batzuek baino eragin handiagoa izan dute. Oroitzen al zara Markotegi eta Arellanoren garaiez? Ziur baietz. Baina, nor oroitzen da orain Jesús Laguna kontseilariaz? Eta Luis Campoy kontseilari tuterarraz? Gero, Perez Nievas etorri zen, baina dimisioa eman zioten duela bi urte, UPN-k eginiko jokaldi politikoaren ondorioz CDNren izarra betiko itzaltzearren. Orduan Miguel Sanzek esan zion Alberto Catalani Hezkuntza kontseilaritza ere hartzeko. Azken bi urteotan Alberto Catalan esanekoa izan da Hezkuntza kontseilaria, UPNzen zuzendaritzako kidea izateaz gain eta Gobernuaren eleduna ere izateaz gain.

Hauteskundeak eta gero, argi zegoen Catalanek ez zuela jarraituko kontseilari. Haren ordez nor, baina? Antza, Nafarroako Unibertsitate Publikoan erretore izandako Pérez Prados jauna izanen omen da kontseilari berria, Barcinak horretarako erakarri zuen-eta UPNren zerrendetara. Irakaskuntzan urte batzuk daramatzagunok badakigu kontseilari berri bakoitzak egitasmo berriak ekartzen dituela; berri zaharrak, akaso.

Goitik” etortzen zaizkigun hitz handiko eta xede handiagoko egitasmo horien mendean bizi gara irakasleok. Bat-batean etortzen diren ekaitz horiek kezkaturik eta durduzaturik uzten gaituzte, trumoi ozen eta oinaztargi azkarrak itsuturik. Hezkuntza politikaz arduratzen diren horiek, batzuek ume bat eskolan inoiz ikusi ez duten horiek, den-dena egiteko agindu eta epe estuak ezartzen dizkigute: Santo Domingo aldapatik agindu, eta lubakietako irakasleek aginduak bete ditzatela, eta, ahal bada, atzoko. Nornahi izan delarik ere, kontseilari guztiek nahi izan dute euren arrastoa utzi hezkuntza munduan, euren inpronta.

Orain euskaltzale izateagatik nabarmentzen ez den Perez Prados izan daiteke kontseilari berria, UPN eta PSNren koalizio gobernuari esker –uler bedi ironia-; Yolandaren eta Robertoren arteko feeling-ari esker.
Niri Roberto Jimenezek gogora ekartzen dit Alemaniako sozialdemokraziaren burua zen August Bebel. Alemaniako Alderdi Sozialdemokrataren ibilaldi herratikoa zen, eta Alemaniako eskuinaren txaloak hartzera ohituta zegoen August Bebel. Orduan parlamentari ezkertiar batek galdetu omen zion: “Zertan ari zara, Bebel? Burgesiak txalotzen badizu…” Seinale txarra!

Ez gaitezen harritu, beraz, karramarroa deitzen diotenean Roberto Jimenezi. Zergatik deitzen diote Pitillasekoari karramarroa? Politika kontuetan beti atzeraka, atzeraka, atzeraka ibiltzen delako, karramarroaren gisara.

Profita dezagun oporraldia atseden hartzeko eta indarrak biltzeko, lagunok, irailean beharko ditugu eta.


2011-06-08

Hisako Matsubara-ren "Samurai" liburuaz


Hisako Matsubara idazle japoniarraren Samurai eleberria izan dugu solasgai Iruñeko Yamaguchi liburutegian. Jatorriz alemanez idatzia, japoniar batek idatzia izanik ere, Japoniatik Ameriketara lan bila joandako gazte baten familia sorterrian geldituta, ohikoa ez den ikuspuntu bat erakusten digu.

Erdaraz irakurri dudan azken liburu eder hau irakurtzeko gomendatzen dizuet. Irakur gosea pizteko edo, pasarte txiki bat baino ez, euskaratua.


Nik ere esamesa horiek aditu ditut –esan zuen halako batean amultsuki–, baina ez diet garrantzirik ematen. Heldutasunak indarrak ematen dizkit bizitzaren kontraesanak gainditzeko, zuzen-zuzenean esku hartu gabe. Horrela nagusitzen da egia eta neure iritzia osatzen dut.

2011-06-04

Nik den-dena sinesten dut

Atzo Gerraren aurkako hitzak ekimena ospatu zen Iruñean, Hipokresia Infinituak antolatua. Bederatzigarren urtez, eta Iruñeko Gazteku Plazako liburu feriaren abaroan, gerraren aurkako hitzak jaso eta plazaratu ziren.

Aurten Jesus Lizano poeta akrataren olerki bat euskaratu eta irakurri nuen: Nik den-dena sinesten dut.

Nik den-dena sinesten dut

sortzez gizon ona naizelako.
hori nire aita zela
-zeinek daki
zein zen bere aita-,
hau nire laguna dela
-eta nor zen bere laguna
ama neure ama zela
semea neure semea dela
-zeinek daki-.

Nik sinesten dut, sinetsi egiten dut;
nire eginbeharra ari naizela betetzen
alferrikaltzen dudanean
nire astia, nire pentsaera,
nire zentzumenak
den-denok mendera gaitzan
indarrean dagoen aginteak
- zeinek daki
zeinek jarri zuen indarrean-
nire amak torturatzen ninduela
nire onerako; nire onerako
hilko naizela, madarikatu halakoak!
Hau agintari bat dela
hori gotzaina dela
-zer da gotzain bat-

Nik sinesten dut, sinetsi egiten dut,
irensten dut
elikadura bolo osoa.
Lege oro txalotzen dut,
mito oro sinesten dut
kakaz beterik nagoela;
eta besteak, garbirik.
Agindu oro sinesten dut

zentzugabekeria oro,
historia osoa sinesten dut
-historia, hiltzaileena-

Oi, egia! Egia, zer zinen
eta non zauden!

Nik sinesten dut, sinetsi egiten dut;
esadazue zernahi
grekoz, ingelesez,
turkieraz, hindiz.
Betetzen dut eginkizun nagusia
sortzez gizon ona den ororena
munstro gisa honetan:
neure burua engainatzea.