2013-05-27

Zorrak eta bekatuak

Eduardo Galeano uruguaiarrari irakurri diot arameraz zor eta bekatu adierazteko hitz bat eta bera zutela arameraz. Bitxia, zin-zinez. Gaur egun 400.000 lagun baino ez dira mintzo arameraz, eta hiztunak oso lurralde isolatuetan bizi dira; baina antzina hizkuntz semitiko honek askoz hiztun gehiago izan zuen.

Izan ere, egun ingelesak betetzen duen nazioarteko hizkuntz-funtzioa aramerak betetzen zuen, eta lingua franka zen Burdin Aroan: diplomatikoek baliatzen zuten hizkuntza zen aramera. Ez gaitezen harritu, beraz, baldin eta entzuten badugu Jesusek eta apostoluek erabiltzen zuten hizkuntza aramera zela, oso litekeena baita.

Bankariak -zorrak zor, lepoa lodi- dirutza jaso dute denon lepotik, bekaturik egin izan ez balute bezala, eta  bankari horiek beraiek leporaino zorrez itota dabiltzan hiritar xumeak zukutzen jarraitzen dituzte, zuku gehiena ateratzearren, zordunen lepoa estutuz eta bihurrituz. Horregatik zorrez itota leporaino egondako batek baino gehiagok, zorrak kitatu ezinik, bere buruaz beste egin du: terrorismo neoliberalaren biktimak. Ez deitu krisia; kapitalismo neoliberala da.

Aitzitik, bankari bat ere ez da suizidatu. Zergatik ote? Agian bankariek euren burua katolikotzat dutelako eta suizidioa bekatu delako? Ez dezagun ahantzi, escrache-tik haratago joanda, Jesusek diru-trukalarien mahaiak irauli eta merkatariak tenplutik kanporatu zituela, tenplua lapur-zulo bihurtu zutelako. Jesusek arameraz egin zien oihu: “Nere etxea otoitz-etxe izanen da; zuek, aldiz, gaiztagin-zilo egiten duzue.”

Idazle uruguaiar batekin hasi, eta idazle argentinar batekin bukatu; Jorge Luis Borges-en aipu bat: “Suizidioa ez zait gaizki iruditzen; alderantziz, jende gehiago suizidatzea komeniko litzateke; munduan populazio gehiegi dago”. Alta, populazio  idatzi zuen tokian, nik bankari idatziko nuke.




2013-05-22

Salamankara


Badut lankide bizkaitar bat, Argider, Ezkaba ikastetxe publikoan lan egiteaz landa, Salamankan ere ikasi egiten  duena. Gaur esan dit bihar-etzi ez dela egonen, azterketak direla-eta Salamankara joan behar delako. 


Blog honetan bertan ere beste noizbait adierazi dudan gisan, errealitatea plagiatzeko joera daukat nik; oraingoan, ordea, erreala den bertso ezagun bat hartu, mozorrotu eta egokitu dut Salamankara autoz doan lankideari eskaintzeko.  




Gazte-gaztetik aitak ta amak
fraile ez zuten nonbratu
eta hala ere, estudiora
Salamankara bidaldu.
Salamankara zoazelarik
zure abiadura moteldu
estudiante-tunante, baina,
bidean erne gidatu.




Aurtengo inauterietan egindako argazkain duzue Argider, ezkerretik hasita lehena... Eta azkena? Txolin gerrilaria, ipurdi-gizena! 

2013-05-16

Iruñean alemanez

Pasadizo adierazgarri bat gertatu zitzaidan Iruñeko kafetegi batean. Arratsalde batean kafetegi horretara sartu, mahaira eseri eta hurbildu zitzaidan zerbitzariari kafesne bat eskatu nion alemanez:

”-Guten Abend! Ich möchte einen Kaffee mit Milch und Zucker, bitte.”

Zerbitzariak ez zekien alemanez, baina ahaleginak egin zituen; alegia, saiatu zen niri ulertzen. Berak ez zuen Goethe-ren hizkuntza hitz egiten, baina, halarik ere, komunikatzeko ahalegina egin zuen... Arrapostua emateko tenorean, aldiz, ingelesezko hitz batzuk lardaskatzen hasi zitzaidan... Bon, kontua da arratsalde hartan kafesne bat ekarri zidala, nola edo hala moldatu egin ginela. Danke schön! Ze politak diren hizkuntzak! Ze aberastasuna! Iruñean, eta alemanez! A, metropoli forala!

Lehengo eguneko kafetegi berbera; mahaira eseri, eta lehengo zerbitzariari berari eskatu euskaraz...

“-Kaixo, kafesne bat, mesedez, sakarinarekin”.
Zerbitzariak, hauxe erantzun:
“-Es que no hablo el vasco”.

Isiltasun ozena. Zerbitzariak, isilik geldituta, oximoron bat egin zuen, begiradarekin esaten baitzuen: “¡No te jode! ¡Lo que me faltaba! ¡Mira cómo nos quiere imponer el vasco! !Este ya será gipuzcoano!”
Hemen batzuek ez dakite euskaraz eta, gainera, ez dute jakin nahi. Nehork ez dezala bere burua engaina! Horri ezjakinkeria deitzen diot nik, ezen ez ezjakintasuna; hautazkoa da hemengo batzuen ezjakinkeria. 

Seinaleak ele biz ikusita edo euskaraz solasean edota kantuan entzunda, tripak mugitzen zaizkie euren burua txit tolerantetzat eta demokratatzat duten batzuei...Aukeratutako ezjakinkeria; ez dakite; ez dute jakin nahi, eta izorratzen zaie guk erabiltzea.

Liberal, tolerante, kontserbadore... euren burua zuritzeko hitz politak, politikoki politak, benetan zer diren estaltzeko: fatxa hutsak. Izan ere, fatxa hutsen jarrera da inolako ahaleginik ez egitea euskaraz hitz egiten dizunari ulertzeko. Bezeroa artatzen ahalegintzeko, euskaraz ez; alemanez bai. Nik zerbitzariari ez nion eskatu euskaraz erantzuteko! Agian, “kafesne” ulertzen zaila da, eta “kafekonletxea” esan behar nion... Nago ez dela hori kontua; aukerazko ezjakin baten aurrean nengoen: “sakarina, mesedez” esanda ere, ez zidan ulertuko, ezjakinkeria oso zabalduta dagoen izurrite bat izaki.

Autoa hartu eta Berriozar parean, A-15 autobideko pantaila handi batean, erdara hutsezko ohar bat: El vasco no es una opción; es una necesidad. Ai, inuzentea! El casco, gizona, el casco

Banengoen ni, bada...


2013-05-01

Adiotz

Gure hizkuntza zaharrean ez dago idatzizko tesu administratibo askorik, Baina badira batzuk, Bat, adibidez, ezkontza-agiri bat. Berriozartik hurbil, Adiotzen, Izarbeibarrean, aspaldi idatzia. Jasotako prezio berean dakarkizuet:

“Nic Juana y Martín arçenaut eure sposoçat / eta hic arcaçan yre esposoçat / eta prometaçen diat ez vide senarric eguiteco y baycen viçi nayçen artean / eta guardaçeco lealtadea / ala fede, ala fede, ala fede”

Juanaren eta Martinen arteko ezkontza-zin honetan “baycen” dugu, eta ez “Barcina”, baten batek irakurri nahi izan duen gisan... A, irakurle gaizkile hori! Zuk irakurri duzu: “gurdatzeko lealtadea” horretan Barcinak Robertico Jimenezi eskatzen diona! Baina atzoko bileran, berriz ere, kalabazak!

Aspaldiko agiri horrek Barcina eta Roberticoren artekoa amodio-desamodio irudikatzeko balio lezake; eta Adiotz herrian eginiko argazkiak, behean duzun horrek, aldiz, denok buruan dugun nahia eta desira: noiz erranen digu AdiosBarcinak? Udaberri honetan? Udan? Udazkenean? Hurrengo neguan? Ala legealdi hau bukatuko du? Porra bat eginen dugu?