2012-06-20

Superstizioso (ez den) baten aitorpena


Juan Carlos Onetti handiaren Irakurle baten aitorpenak izeneko artikulu bilduma eskuartean daukat, eta Superstizioso baten aitorpenak izeneko testuan hauxe kontatzen du idazle uruguaiarrak:
“Milano ondoko herrixka batean, bitxikeria baten lekukoa izan nintzen: datorren hilak ekar ditzakeen zorigaitzetatik libratzeko, hilaren 29an hogeita bederatzi ñoki jan behar dira. Baina platerkadaren azpian billete bat jarri behar da, billetearen balioa edozein izanik ere. Hartara, datorren hilean zorionekoa izanen zara”.
Etxe ondoko okindegian uruguaiar bat aritzen da lanean. Lehengo egunean, 29an, ñokiak jateko ohitura aipatu nion, eta baietz, kontatu zidan plateraren azpian txanpon bat jarri behar zela, “vinten bat”. Sakelan haztatu eta giltzaria erakutsi zidan okin uruguaiarrak: aldean eramaten du beti vinten bat, bi pesoko txanpon zaharra, zulo bat eginda eta giltzariari lotuta; Artigas-enirudia, Herri Askeen Babeslea-rena, ez da antzematen, denborak eta marruskadurak aspaldi higatua. Baina halarik ere, hilero-hilero, txanpon hori nokiek betetzen duten plateraren azpian jartzen omen du.
J. Carlos Onetti uruguaiarrak ez zion erreferentzia egin sorterriari, eta Milano-ren ondoko herri txiki batean ikusitakoa nahiago izan zuen jaso. Zergatik hartuko zuen erabaki hori? Onettik nahiago izan zuen zehaztu gabeko herri italiar batean ikusitakoa paperean jaso, sorterrian hamaika aldiz ikusitakoa —eta segur aski egindakoa— idatzi baino! “Unibertsalagoa” ote da Italiakoari aipamena egitea Uruguaikoari baino? Agian uruguaiarrek omen duten konplexuaren adierazgarri?
Uruguain izan nintzenean, duela hiru urte, hango udaberrian, azaroaren 29an ñokiak prestatu zituzten etxean bazkaritarako, ñokiak kuiarekin, eta lehengusu uruguaiarrak plateraren azpian billete bat jartzeko esan zidan. Berdin omen du billetearen balioa, baina nik, badaezpada ere, 1000 pesoko billetea jarri nuen.




Pasatu diren urte hauetan batzuetan galdetu diot neure buruari zergatik eginen nuen nik hori, superstizioso ez izaki. Bai, badakit: Zer ikusi, hura ikasi, dio esaera zahar batek; eta Herri bakoitzak, bere azturak, beste batek. Baina, halere, zergatik eginen nuen hori, eskailera baten azpitik beldurrik gabe pasatzen naizena, ispilu bat baino gehiago hautsia dudana, 13 eta asteartea izateaz batere arduratzen ez naizena?

Gizakiok atzerrian dagoena goraipatzera eta sorterrian duguna gutxiestera kondenatuta gaudelakoan nago, norberarena beti eznahikoa eta besteena beti hobea balitz bezala. Nolanahi ere delarik, amai dezadan beste esaera zahar egoki bat baliatuz, baina soilik atsotitzaren lehen zatia emanen dut: “Urrutiko intxaurrak hamalau...” eta irakurle prestuak osa dezala... zeren ni ñokiak egostera noa, hilaren 29a ez bada ere.



2012-06-12

Kyoichi Katayama BIKn

Berriozarko Irakurle Klubean, BIKen, Maitasunaren oihua, munduaren erdian izeneko nobela izan genuen izan genuen mintzagai. Kyoichi Katayama duzu eleberri horren egilea, eta aipatu eleberria euskaratu zuten bi lagunen artean, Keiko Suzuki-ren eta Inma Errea-ren artean. Keiko Suzuki japoniar euskalduna da, eta Iruñeko Hizkuntz Eskolan aritzen da japoniera irakasle. Inma Errea, berriz, itzultzailea eta idazlea da, eta atzo izan zen gurekin Berriozarko liburutegian, tertulian.

Bitxia izan da Maitasunaren oihua, munduaren erdian izeneko eleberriaren ibilbidea. Hasieran oso ongi saldu ez zen, honezkero lau milioi ale saldu dira Japonian; fenomeno oso bat da Japonian, eta eleberria ez ezik, istorio bera oinarritzat hartuta, manga, irratsaio, telesaio eta pelikula bat egin dira. Japonian izandako arrakastari gehitu behar zaio itzulpenek, ingelesez, frantsesez, gaztelaniaz... eman dioten itzala. Euskaraz ere ongi saldu den liburua da, eta institutu zenbaitetan -Iruñeko Eunaten adibidez- ikasleek gustura irakurri duten liburua da. 

Agian gaia dateke arrakastaren giltza: lehen amodioa eta nerabezaroa, betiko amodio tragikoaren gaia. Estilo xalo eta idazkera lauaz idatzita, erraz irakurtzen da

Gizarteak asko aurreratura ere, akaso barru-barruan gizakion sentimendua ez duk asko aldatzen. Hik eta hire ikaskideek eskolan ikasten dituzuen poesia-formak, zekku eta risshi horiek, besteak beste, ezarri baino askoz lehenagoko poesia duk. Baina poesia honen egilearen egungo gizakiongana iritsi duk.

Agian arrakastaren giltzarria datza amodio puruaren agerpen anbiguo horretan... Nolanahi,
liburu japoniar batean ezin zen Herio anderea falta; Aki neskak leuzemia dauka eta, ene irudikoz, neskaren heriotza da amodioa idealizatzeko tranpolina, nobela honetan bederen.

Inoiz ez dakik norbera noiz arte biziko den: horregatik deitzen duk bizitza. Jakinaren gainean egonez gero, plan bat bestetik ez lukek izanen

Atzoko saioan Inma Erreak itzulpen plan honen sekretu batzuk partekatu zituen gurekin.
Adibidez, aipatu zigun lehen edizio honek dituen akatsak zuzenduko direla, eta uda igarota aterako den bigarren edizioa txukunagoa izanen dela.

Inma Errea itzultzailea, ezkerretik hasita lehena

Kyoichi Katayama idazlea ospetsu bihurtu zen liburu honi esker, eta hau irakurri eta gero, gustukoa baduzu, ez galdu Saekoren urtea, japonieraz, ingelesez eta gaztelaniaz —El año de Saeko— dagoena, baina ez, tamalez —eta oraingoz bederen—, geure hizkuntzaz. Nik gaztelaniaz irakurri dut, oso gustura irakurri ere...

Udan irakurtzeko aholkatzen dizuet, bata zein bestea.