2009-05-31

Harridura marka

"Poesia terminoa poesis hitz grekotik dator, eta sorkuntza, asmakizuna eta fikzioa zuen esanahia; ondorioz, obra literario oro poesiatzat jo zitekeen. Literatur teoriei begiratzen bazaie, berriz, poesia ez zen luzaroan generoetan sartu, izendatze orokorra baitzen, dramatikoa eta narratiboa biak poetikoak baitira, erran nahi baita, etimologiak dioen bezala, sorkuntza lanak.
Halarik ere, garaiez garai, poesia, eta bereziki lirika, hirugarren genero berezi gisa agertu eta finkatu da erromantizismoaz geroztik."

Euskaltzaindiak iaz argitaratutako Literatura Terminoen Hiztegi marduletik ateratako definizio etimologiko horretatik harago, gaur egun poeta dela inork gutxik aitortzen du, aitorpen hutsak zor lezakeen oihartzun isilaren beldur. Eta halarik ere, bada jenderik poesia irakurtzen duenik; areago, bada jenderik poesia idazten duenik! Irakurleren bati harrigarria suerta dakioke, jakina.

Guztiarekin ere, harriduraren marka guztiak hautsi zuen lehengoan nire auzokide batek. Igogailura sartu ginen elkarrekin: ni hirugarren solairura nindoan; auzokidea, aldiz, laugarrena. Igogailuan eguraldiaz hitz egiteko aukera paregabea profitatu ordez, hauxe galdetu zidan auzokide erdaldun peto-petoak:

- "Oye, que me han dicho que tú escribes..."

Baietz erantzundakoan, segituan beste bat:

- "¿Oye, y escribes en vasco?"

Baietz esatean, harridura marka handi bat marraztu zitzaion bere kopetaren pantailan.

- "¿Oye y qué escribes, novelas?"

Nik ipuinak eta artikuluak eta irrati-kolaborazioak eta poemak idazten ditudala esan nion; hitz batean, "poesia".
"Poesia" hitza entzutean, harridura marka erraldoi bat finkatuta gelditu zitzaion kopetan; ahoz bete hortz gelditu zen, zer esan ez zekiela; halaxe utzi nuen igogailutik ateratzean.

Ez zidan astirik eman hitzaren jatorri grekoaz jarduteko; izan ere, une ez zen egokiena horretarako. Ez zidan eman betarik esateko Nafarroako Unibertsitate Publikoko Tuterako egoitzan ospatuko dela Nafarroako Poesiaren IV. biltzarra, heldu den larunbatean, ekainaren 6an. Ez zidan denborarik eman esateko, besteak beste, Miren Agur Meabe poeta euskalduna izanen dugula gonbidatu berezia.

4. solairuko auzokidea ikusten dudanean, esan eginen diot; ea harridura marka berriz ikusten dudan bere kopetaren pantailan.


!


2009-05-30

Ouchi Yoshitaka

Ouchi Yoshitaka-ri, Yamaguchi-ko jaun txit gorenari, bitxia egin zitzaion bidaiari atzerritar horren jantzi zarpaila. Bitxia bizarra eramateko ohitura basatia. Bitxia -eta desatsegina- atzerritarren izerdi usain sarkorra. Baina jakin minak hartaratua, urrutiko lurraldeetatik iritsitako bidaiariari harrera egitea erabaki zuen. Izan ere, Europatik etorritakoek luxuzko gauzaki bitxiak eta su-arma ahaltsuak ekarri ohi zizkioten sarri...

Atzerritarrak zazpi hizkuntza omen zekizkien eta, gainera, japoniera pixka bat lardaskatzen zuen: “Ohaio” -egun on- eta ”Genki desu ka” -zer moduz- baino ez zuen esan japonieraz atzerritarrak, eta, gero, portugesez hasi zitzaion Ouchi Yoshitakari berari. Bizardunarekin etorritako Pablo de Santa Fé izeneko japoniar kristau bat aritu behar izan zen itzultzaile.

Ordurako, Ouchi Yoshitaka jaun txit agurgarriak bazekien atzerritar bitxi hori heldua zela Kagoshima-ra pirata txinatar baten belauntzi batean; une horretan ez zuen gogoratzen pirata txinatarraren izena baina bai ezizen adierazgarria: lapurra. Halaber, ederki zekien itzultzaile lanetan ari zen Pablo de Santa Fé horren benetako izena Anjirô zela, Kagoshima-n bertan sortua zela, eta Japoniako justiziatik ihes egindako gaizkile arrunt bat zela.

Alabaina, Anjirô hori atzerritarren hizkuntz bihurri hori interpretatzeko japoniar bakarra omen zen, eta itzultzen utzi zion. Bitxia zen, benetan, atzerritar horren eskaera; ez zuen eskatzen ez zeta finik, ez urre gorririk, ez zilar zuririk: “Haren egia” hedatzeko baimena eskatzen zuen bizardun kirasdunak... Zinez bitxiak “Haren egia” zabaltzeko ahalegin antzu horiek guztiak... baina bai, bizardunak bazuen etorria, bai horixe...

Une batez, Yamaguchi-ko Ouchi Yoshitaka jaun ahaltsuak zalantza izpi bat, egonezinaren zantzu bat, atzeman zuen Anjirô itzultzailearen aurpegian: zer ote zen Anjirô itzultzen ausartzen ez zena?
Bizardun zarpail kirasdunak behartuta, Anjirô-k “Sodoma” izeneko leku baten pasadizoa zehatz-mehatz kontatu zizkion Yamaguchiko Ouchi Yoshitaka jaun ahalguztidunari…
Eta hori gehiegizkoa izan zen: barkagarria janzkera baldarra, barkagarria bixar zikina, barkagarria kirats nazkagarria -azken finean, atzerritarrak dira, eta ez dira jainkoen lurraldean sortuak, zer eginen dute, bada!-. Barkatzeko modukoa pirata txinatar batekin eta Anjirô bezalako gaizkile batekin etorri izana. Zaila ulertzen –eta zailagoa barkatzen- ezer ez ekartzea, ez oparirik, ez arkabuzik, ez mosketerik, ez luxuzko gauzaki bat ere. Baina Yamaguchi-ko Ouchi Yoshitaka jauna, beste hainbat eta hainbat bezala, homosexuala zen, eta Sodoma eta Gomorra-ko bekatarien pasadizoa –nori eta berari- guztiz iraingarria eta barkaezina…

Halere, antzinako jakintsuen esaera zahar bat etorri zitzaion burura Ouchi Yoshitaka-ri: Saru mo ki kara ochiru, alegia, “tximinoak beraiek ere noizbait zuhaitzetatik eror daitezkeela” eta horrek ulertarazi zion gizon argienak ere noizbait hanka sar dezakeela... eta joaten utzi zien bizardun bitxiari eta itzultzaile izutuari. Finean, benetako amodioaz zer jakin lezake birjintasuna aldarrikatzen duen atzerritar itsusi batek?

Kronikariek diotenez, handik hilabetera, atzerritar bizarduna itzuli zen Ouchi Yoshitaka handiarengana opari anitzekin, japoniar erara txukun jantzita eta bizarra egina; Goa-ko Pedro da Silva gobernadoreak emandako su-armak, largabista bat eta antiojoak ekarri zituen opari, Yamaguchiko jaunak biziki estimatu zituenak; izan ere, antiojo horiek berehala jantzi zituen eta, ederki ematen ziotenez, sekula ez eranztea erabaki zuen. Atzerritar bizardun bitxiak, ederki gaztigatua nonbait, ez zuen orduko hartan sermoirik egin, ez Sodomaz, ez Gomorraz...

Jasotako gauzakien ordainetan Ouchi Yoshitaka jaun txit argiak opari ederrak eskaini zizkion atzerritarrari, baina atzerritarrak berriro japonieraz Yamaguchi probintzian predikatzeko baimena eskatu zion.

Ouchi Yoshitaka-k antiojoak jantzi eta baimena eman zuen; halaber, idazkariari agiri bat egiteko agindu zion, non jasotzen zen Yamaguchi-ko jauregira sartzeko eta probintzia osoan zehar aske ibiltzeko baimena zuela atzerritar horrek.

Ouchi Yoshitaka-ren idazkariak arazoak izan zituen kanji idazkeran atzerritarraren izen bihurria idazteko, baina idatzi zuen: Xabierko Frantzisko.

2009-05-27

Mayor Oreja-ri ongietorria

Europako Parlamenturako Hauteskundeen kanpainan dugu Mayor Oreja. Gaur, Iruñera etortzekoa omen da PPko hautagaia. Europako eurodiputatuen artean oso ospe txarra duen hautagaia da; hemen ere, ez du irudi hoberik. Horren adierazgarri, Ezkabaren magalean hartutako irudia duzue honako hau:

Guztiarekin ere, komunikabide gehienek kontatuko digute ongietorria eman diotela gaur Iruñean Mayor Oreja-ri.

2009-05-17

Greba eta lengoaia

Berlingo harresia erori zenean, “historia amaitu” zela iragarri zuten guru zenbaitek; okerrena izan zen gutariko batzuek sinetsi egin zutela. Izan ere, denoi sinestarazi nahi ziguten. Bloke sozialista erori zenetik, kapitalistek hamarkada bat baino gehiago izan zuten Europaren ekialdeko herriak ustiatzeko. Baina kapitalismoa, berez, aseezina da eta, garatu ezean, krisian sartzen da.

XXI. mendean, munduan agintzen dutenek euren diskurtsoa moldatu behar zuten. Kapitalismoaren ankerkeria zuritzeko neoliberalismo hitza asmatu zuten kapitalistek beraiek. Baina kapitalismoak bere-berezko du aseezintasuna. Basapizti aseezina da -eta baita assassin ere -

Neoliberalismoaren izen engainagarriaren atzean XXI. mendeko kapitalismo basatia baizik ez dago. Eta ezerezaren gainean eraikitako oligopolioen kapitalismo finantzieroak erreka jo duenean, kapitalistek beraiek sortutako krisiaren ondorioak betikook pairatzen. Adibideak anitzak eta askotarikoak dira.

Orain neoliberalismo hitz engainagarria asmatu zutenek beraiek beste iruzur bat asmatu dute: kapitalismoaren birfundazioarena. Baina ez gaitezen engaina: kapitalismoari aurre egiteko, aldaketa soziala behar-beharrezkoa dugu; ez dago beste biderik. Ezin gara besoak antxumaturik gelditu. Beste eredu ekonomiko alternatibo bat eraiki behar dugu eta Euskal Herriak behar duen aldaketa sozialaren alde borrokatu behar dugu.

Badakit egoera korapilatsua dela; etsaiaren borroka ideologikoa oso oldarkorra da eta baldintza subjektiboak ez ditugu alde; enpresariak ongiletzat hartzen dira eta langileria ahul eta desitxuratuta dago. Bistan da, alabaina, greba orokorrerako hamaika arrazoi daudela eta maiatzaren 21ean aukera ederra dugu: lehenago lurra irauli egin behar dugu askatasun haziak ereiteko.

Datu ofizialak bertsio ofizialak bezalakoak dira: Gobernuak ematen ditu beste erremediorik ez duenean, eta, beti bere, bere alde. Baina guztiarekin ere, aitortzen dute 159.401 langabetu daudela Hego Euskal Herrian; horietako 40.000 baino gehiago Nafarroa Garaian. Urte bakar batean 53.227 lagun gehiago kale gorrian. Krisiaren aitzakiatan langileen kaleratzeak merke atera zaizkie enpresari ongile horiei. Duela urte gutxi asmatutako beste hitz bat denok asimilatu dugu: ERE delakoa. Euskaraz, zurikeriarik gabe, Lanpostuak Deuseztatzeko Espedientea izan beharko litzateke, LDE edo.

Neoliberalismo eta kapitalismoaren birfundazioaz mintzo diren horiek euren diskurtsoa garatu dute: “lanera joateko eskubideaz” mintzo zaizkigu... Nafarroan hainbat eta hainbat langile kale gorrira bota dituzten horiek beraiek asmatutako beste ziri bat; okerrena da langile zenbaiten ahotan ere entzun dudala: ohar bedi irakurlea noraino heltzen den batzuen alienazioa. Greba orokor egun batean lanera joaten denari eta greba hautsi duenari, Hegoalden bederen, hauxe deitu zaio: eskirol.

Krisiaren inguruan kalean, tabernan, azokan, lantegian mintzo diren horiei ari natzaie: leporaino nago hitz huts eta hutsalez, eta hitzetatik ekintzetara pasatzeko unea da: greba egitea inoiz baino beharrezkoagoa da; ezertarako balio ez duela esaten dute batzuek; baina ez dute ezer proposatzen, euren beldurrak eta adore eza mozorrotzen dituzte.

Euskaratik bizi diren horiei ari natzaie: oraingoan euskal sindikatu guztiek deitu dute; UGT eta CCOOk egindako zerbitzuen ordainetan jaso zuten Confederación de Enpresario de Navarra delakoaren eta Gobernuaren beraren eskutik Nafarroako urrezko domina: zilarrezko 30 txanponak zenbatzen ari diren horiengandik ezin daiteke ezer onik espero: sindikatu horietako zuzendaritzek urteak eta urteak eman dituzte euren kideak apaltzen eta moteltzen; pasa den astean, estatu mailako UGTko eta CCOOko 40 delegatuk bat egin dute greba deialdiarekin, elkartasuna hitz polit bat baino gehiago delako. Greba egin behar dugunok diru gutxiago izanen dugu besteek baino, baina duintasun gehiago: duintasuna ezin baita diruz erosi.

Giza harresia osatu behar dugu enpresarien gehiegikeriak geldiarazteko; bide berriak zabaltzeko balio behar du. Ostegunean greba egitea merezi du: harrotuta dauden fatxei erantzun ederra eman behar diegu lanera joan gabe; ez gaitezen engaina, ez bilatu aitzakiarik greba ez egiteko: langile izan ala ez izan; euskaldun izan ala ez izan. Adorea, adorea eta adorea; ostegunean, duintasunaren izenean, kalera; gure seme-alaben alde, kalera; eta euren hitz politekin ziria ez digutela sartzen adierazteko, kalera: baita maiatzaren 21etik aitzina ere.



2009-05-04

Nik ere Greba Orokorrarekin bat


L'union fait la force; gure batasuna, gure indarra.


2009-05-03

Eukene Lizeagaren olerkia

Hatsa Poesia aurtengo olerki bilduman, Eukene Lizeaga Tamayo poeta donostiarraren olerki hunkigarri bat aditzeko parada izan genuen Senperen duela hilabete, Hatsaren Poesiaren Egunean.

Mikel Laboari eginiko poema hori orain bideo formatuan prestatu du Eukenek berak eta orduan gozatu genuenok berriz ere aditzeko aukera dugu; ez gara, halere, geurekoiak, eta zuekin partekatzeko prest hementxe duzue.




Mikel Laboa zenaren itzala luzea da oso, itzali ezinezko itzala.