2010-12-23

Hamaika -telebista- ikusteko jaioak gara

Hipokresiarik gabe. Bonbondarraren kalaka gogaikarria baino hitzaldi aspergarriagorik ez dago munduan, monarkiazale batzuek ere hala onartua. Hamaika ikusteko jaioak gara, baina masokismorik ez, mesedez.



Telebista kate horietan guztietan diskurtso okaztagarri bera. Hamaika telebista kate ikus dezaket nik Lurreko Telebista Digitalari esker, baina gure seme-alabek Doraemon, Kodea Lyoko, Hattori-ninja, One piece..., marrazki bizidunak euskaraz behera kargatzen dituzte, telebista kate horietako guztietako tele zaborra irentsi ezinik.

Hamaika telebista kate, baina ez Hamaika telebista Ea noizbait aukerarik dugun Hamaika Telebista ikusteko Nafarroan ere.

2010-12-12

Trepeta bitxia

Atera eta berehala sakelako telefono bat eman diote. Zenbat hilabete, zenbat urte zeraman sakelako telefono bat hartu gabe? Sakelako telefonoak oso tresna bitxiak direla otu zaio, edozein mementotan eta edozein tokitan zaudela, zure barrenak astintzeko gaitasuna daukalako. Bitxiena da, gainera, gizakion penak eta larrialdiak, tristurak eta nahigabeak, istripuak eta heriotzak berehala jakinarazteko gai dela, XXI. mendeko jainko orojakile bat bailitzan. Egia da, bestalde, pozak eta albiste onak, alegrantziak eta bozkarioak, sariak eta opariak jakinarazteko gaitasuna ere baduela, kasu honetan bezala.

-Ama, ni naiz. Kalean nago.

Eta handik 500 kilometrora, Euskal Herrian, kalera atera berri den preso politikoaren amak hilabeteak eta urteak gorderik izan duen oihua bota du. Eta gero, negarrez hasi denean, malkoak ez dira izan azken hilabeteetan, azken urteetan, isuritako malkoak bezain garratzak: malko goxoak isuri ditu, eta semeari zer esango zion erdi-pentsatuta zuen arren, bakarrik atera zaio galdera erretoriko bat malkoen artean.

-Baina ongi zaude?

-Bai ama, ongi nago: kalean nago.

Preso politiko atera berriak aditu ditu amaren negarrak, baina une batez pentsatu du agian sakelako telefonoaren kontua dela. Ederki daki, haatik, telefonoek ez dutela malkorik isurtzen. Belarritik aldendu eta harriduraz begiratu dio trepetari, amaren malkoak pantaila txikian ikusi beharko balitu bezala, eta ez daki oso ongi nola heldu trasteari, ez baitauka azken urteotan erabili duen kartzelako telefonoen forma bera... Preso politikoa hizketan ia-ia oihuka eta telefonoari begira, kontatu dio amari norekin dagoen, nortzuk izan diren Euskal Herritik bere bila joan direnak, hor dagoela arreba, koinatua, Urlia eta Berendia, koadrilakoak... Amak jakinen ez balu bezala, motel, motel... jakinen ez du, bada, nortzuk izan diren semearen bila joan direnak. Baina, gutxienez, amaren negarra gelditzeko balio izan du eta amari negarrik aditzen ez zaionean, preso politikoa konturatzen da ez dakiela zer gehiago esan... Eta zertaz eta eguraldiaz galdetu dio amari.

-Zer moduz eguraldia han?

Amak ez zuen espero hainbeste hilabete, hainbeste urte, kartzelan eman eta gero hori izanen zela semearen lehen galdera: ea zer moduz eguraldia...

-Eguraldia? Hemen ona, beno, hodeiak badira, baina... tenperatura ona.

Eta preso politikoa konturatzen da agian amari galdetu behar ziola zer moduz dagoen hura, eta zer moduz aita diabetearekin, eta zer moduz izena Juanita... baina ez eguraldiaz... eta preso politikoak orduan esan dio:

-Ba, hemen ere eguraldi ona, ama, beroa baina ona... Bo, ama, bagoaz harantz, gero hitz eginen dugu.

Eta preso politikoak, eskuetan erreko balio bezala, atzera ematen dio sakelakoa lagun bati, itzaltzeko teklari sakatu gabe, ez baitaki tramankulu hori nola itzaltzen den... Eta beranduegi ohartu da ez diola amari galdetu nola dagoen... eta gaizki sentitu da preso politikoa, baina ongi pentsatuta, zertarako galdetu? Badaki, ederki jakin ere, nola dagoen ama... Eta etxerako bidean pentsatu du horrelako trepeta bat erabiltzen ikasi beharko duela berandu baino lehen, kartzelatik ateratzeko zorian zelarik egindako lehentasunen zerrendan horrelakorik agertzen ez den arren...

Egin dezagun urratsa, urtarrilaren 8ko manifestazio nazionalean, hitzordua dugu, Bilbon.

2010-12-08

Montevideo-ko mojategian

Aspaldi hartu nuen koaderno ttipi bat patrikan eramateko ohitura. Uruguaira joan nintzalelarik, agenda txiki txukun bat eraman nuen eta bertan gelditu dira, jasota, hainbat eta hainbat kontu, hainbat eta hainbat ohar, hainbat eta hainbat oroitzapen.

Agenda ausaz ireki eta nirea ez den idazkera topatu dut: izen bat eta helbide bat:

Garbiñe Arrieta
Francisco Simon 2212
16000 Montevideo

Hortxe gelditu da betiko jasoa Garbiñe Arrieta zenak eskuz idatzitakoa. Ederki gogoratzen dut han hartu gintuenean euskaraz. Montevideon eta euskaraz! Eta zeinen euskara goxoa!

Moja euskalduna ezagutzera joan behar ginela esan zidatenean, hemengo serorategi eta komentuekin ez zuela zer ikusi handirik gaztigatu zidaten.

Eta kausitu nuen mojategia, hauxe:





Duela urtebete, Uruguain, presidente hautatzeko bigarren itzuliko hauteskunde-kanpaina zen, komentuko leihoan dagoen Frente Anplio-aren bandera hori lekuko.

Ez, ez du zer ikusi handirik Eukal Herriko komentuekin, ez horixe!

Frente Amplioko hautagaia, José Pepe Mujica, MLNko buruetako bat, tupamaro zahar bat . Bozketa aise irabazi zuen Frente Amplio delakoak eta martxoaren 1etik Uruguaiko presidentea da tupa ohia.

Ez, horrek ere ez du zer ikusi handirik Euskal Herriko kontuekin, ezta?

Uruguai minez nagoela aitortu dut aurreko testuan eta ildo beretik joan da oraingoa. Susmatzen dut duela egun gutxi Gurutze Plazako institutuko aretoan ikusitako payadoreek badutela zerikusirik nire idazki nostalgiko hauekin. Gabriel Lucero-ren eta, batez ere, Mariela Acevedo-ren kantuek eta kontuek piztu zuten nigan Uruguai min hau. Iruñeko emanaldia zorgarria izan zen, baina, tamalez, irudirik ez dut. Eskerrak Gasteizko emaldiaren zati bat Interneten dagoen

2010-12-03

Gaur dela urtebete, Colonian

Daniel Vidart uruguaitarrak, euskal jatorriko antropologo entsutetsu batek, hauxe diosku Historiaren iheslariak liburuan: “Nostalgia hitzak itzultzeko desio mingarriari egiten dio erreferentzia”. Etimologiari kasu egitera, halaxe omen da: grekoz, nóstos, itzulera, eta álgos, mina.


Hiztegi Batuan agertzen den hitza dugu nostalgia, ahoskera batuaren arabera ozenki esateko oraindik ere lanak ematen dizkidana. Gure idazleek usu baliatu dute hitz hori: bai Iparraldekoek, “Beti halako nostalgia hunkigarri batez agertu zen Manex” (I. Borda); bai Hegoaldekoek, “alga usainaren ausentzia dastatu zuen airean, eta beste itsaso baten nostalgia” (R. Saizarbitoria)


Era berean, Emilio Lopez Adanek, Beltzak, idatzi zuen Telesforo Monzonek Urrundik. Bake oro atera zuela Mexikon, eta olerkiak zirela, “Euskal Herriko penaz eta oroitzapenez egina, herrimina eta nostalgia nagusi”.

Beltzaren testuan sinonimotzat hartzen diren arren, hitz horiek ezin dira beti sinonimotzat har; non esaten diren. Sarasolaren hiztegiak epaitzen du: “sorterritik urrun egoteak sortzen duen goibeltasunezko egoera” dugu herrimina.


Gaur dela urtebete, Uruguain nintzen, Colonia de Sacramento hirian hain zuzen, Uruguai eta Argentina lotzen dituen ferry bati begira. Xabierko Frantziskoren Eguna, Euskararen Eguna, eta ni Euskal Herritik hamaika mila kilometrora eta, halabeharrez, San Frantziskoren beraren irudi bat topatu nuen Coloniako ostatu baten atarian. Aitor dezadan herrimina piztu zidala hormako irudi horrek, Sarasolaren hiztegiak dakarren azalpen biribil-biribilarekin bateginik.

Argazkiak zer diren; urtebete iragan eta gero, orain argazki horrek berak dakarkit gogora Coloniako hainbat eta hainbat istorio, hainbat eta hainbat oroitzapen, urtebetez ahanzturaren zakuan lozorroan izandakoak. Ostatu horretan hartu genuen kafe goxoa -posillo-, guri begira gelditu zen kateme eder hura, peso batzuk eskatu zizkidan umea -gurise-, bertako zezen plaza arraildua... Hamaika istorio datorzkit burura tropoiloan. Baina, batez ere, giza geografiaren mira: Uruguain utzitako lagunak ere biltzen zaizkit trumilka eta barru-barruan nostalgiaren harrak kosk egiten dit gupidagabe.


Uruguai ez da nire sorterria eta, beraz, Sarasolaren definizioari kasu egitera, ezin esan daiteke sentitzen dudan hori herrimina denik. Agian sentitzen dudana nostalgia baino Uruguai mina da.


Azken finean, Pako Aristik dioen bezala, "nostalgia ustegabeko bidaiaria da, eta gure defentsak atsedenaldian hartzen ditu beti".



2010-11-08

Auzo lotsa

Iragan berri den hilabete honetan gertatu da, urrian. Berriozarren erdi-erdian dagoen denda batek 25 urte bete dituela eta, dendariak iragarri zuen halako egun jakin batean erosketa bakoitzeko opari txiki bat emanen zuela. Iragarritako eguna heldu eta denda horretara sekula agertzen ez diren batzuk agertu ziren: gainera, denda horretan salgai ez dagoen -eta inoiz egon den- produktu batzuei buruz interesa agertu eta, halakorik ez zegoela jakinik eta ezer erosi gaberik, opari hartzen zuen batek baino gehiagok.


Bide batez, dendariak eskainitako askaritxoko txorizoa, urdaiazpikoa eta saltxitxoia -grausk-grausk. ahoratu eta irentsi zituzten lotsagabeek... Ez ez ziren preseski gaztetxo kanpotar batzuk, ez horixe... Enbutituak irensteko moduari erreparatuta, lepoa eginen nuke egun hartan lotsagabe horiek ez zutela ordura arte mokadurik ahoratu...

Baina marka guztiak andre batek hautsi zituen: andre hori, lehenbizi, senarrarekin agertu zen, eta urdaiazpikoa bukatu ostean joan zen, zera esanda... Ahora vuelvo... eta bitartean ahora, ahora, urdaiazpikoa ahoratzen zuen, -grausk-grausk-. Handik gutxira koinatarekin itzuli zen berriro saltxitxoia jatera. Jakina, dendan ezer erosi gabe...


Biharamunean dendariak kontatu zidanean, auzo lotsa sentitu zuela esan zidan... Egia da:, beraz, klasikoek aspaldi gaztigatu zigutena: Nemo dat quod non habet. Alegia, inork ez du ematen ez daukanetik... lotsa ez bada: izan ere, lotsagabeek lotsa ematen dute, auzo lotsa.


Zenbaitek auzoan daukate lotsa...

2010-11-04

Berriozarko Irakurle Klubaren hurrengo liburuak


Atzo izan genuen Berriozarko liburutegian Jim Thompson-en 1.280 arima nobela beltzaren gaineko solasaldia.

Gehienoi irudi zitzaigun trama sinpleko liburu bat, erraz irakurtzeko modukoa. Gertaerak era linean batez garatzen dira eta, zinez, aise irakurri dugu: izan ere, hasieran ezarritako epea sobera luzea egin zaigu...

Protagonistaren inguruan luze aritu ginen atzo: Pottsville-ko sherriffa ez dugu den-denok berdin ikusi... ziniko hutsa, oso ironikoa, manipulatzaile trebea... psikopata bat batzuon begietan.

Hamar lagun bildu ginenez, bestelako iritziak ere izan ziren; inork nahi badu bere iruzkina gehitu, blog honetan bertan aukera egon, badago.

Jim Thompson-en lan hori ezagutu eta gustuko duenari gomendetzen diot Ihesa eta, batez ere, Hiltzailea nire baitan: bigarren liburu honetan ere beste sheriff bat protagonista da, Lou Ford, sheriff normala, itxuraz bederen...

Datorren solasaldian jorratuko dugun liburua Xabier Montoia-ren Denboraren izerdia izeneko nobela izanen da. Hilabete duzue irakurtzeko, hitzordua abenduaren 1ean finkatu baitugu, arratsaldeko 7etan eta, ohi bezala, Berriozarko liburutegian. Irakurle Klubean interesik baduzu, liburtegian bertan eman dezakezu izena eta liburuaren ale bat utziko zaizu maileguan.

Era beran, irakurriko ditugun hurrengo liburuak ere finkatu ditugu:
Liburu horiek guztiek emanen dute, baiki, zeresanik...

2010-11-02

Argazki ebaki bat

Gure ama gaztea zelarik Aribeko mutil batekin ezkontzekotan egon zen: ezkontzeko asmotan eta ezkontzeko zorian. Mutil hori Perrin etxekoa zen. Nik ederki ezagutzen dut istorioa, amari berari behin baino gehiagotan entzunda txikia nintzenetik, baina ama kontatzen ikustean, une batez gaztetzen dela iruditzen zait, egun laurogeita hamar urte dituen arren.


Oraindik amak istorio hori kontatzen didanean, Garraldako jaietako dantzaldian erraz irudikatzen dut mutil gazte horrekin dantzan. Amaren anaia Isidrok, gure osaba Isidrok, aurkeztu omen zion mutil hori, Lerindegi etxeko seme bakarra: etxe onekoa, eta, gainera, amari kasu egitera, dantzari ona: gizonezkoetan, zaila aurkitzen. Osaba Isidroren lagun-mina zen, biak mendi-lanetan ibiliak baitziren Frantzian eta. Hori guztia kontatzean, gure amari irribarre txiki bat marrazten zaio laurogeita hamar urteko aurpegi zimurtsuan. Erraza da irudikatzen gure ama irribarretsu, oin arinen erritmoari jarraiki, beste neskato gazte guztien inbidiatarako.


Gure amak bazekien, Isidrok esana, Garraldako mutil hori ibiltzen zela harekin gustatuta: Egun batean Isidro zenak, dotore agertu nahian edo, erdaraz lardaskatu omen zion “Oye, que ya sabes que ese de casa Perrin se gusta de tí, ¿no?”. Gure amak dio ordurako berak bazekiela, noski, mutil horri gustatzen zitzaiola, Berriozarko jaietan begirik kendu gabe ibilia baitzen bi urtez edo:“Txora-txora eginda zegoen Perrin hori nirekin...” dio amak, eta irribarre bihurria marrazten zaio aurpegian. Bikote gisa ibiltzen hasi omen ziren Garraldako festetan eta horren froga da eskuartean dudan argazki maiztua, txuri beltzekoa. Egiaren esateko, argazkiaren erdia baino ez dago, eta bertan agertzen da gure ama dantzan, plazan. Argazki erdi-erditik ebakia dagoenez, amaren bikotekidearen eskua baino ez da ikusten, gorputzik gabeko esku bat gure amaren eskuari xamur-xamur helduta.


Hilabete batzuk ibili omen ziren horrela, baina Perrinek ez zuen aurrera-pausurik ematen. Orduan, apaiza hasi omen zen esaten hobe zela “gauzak ongi egitea eta ezkontza prestatzea”, zabaltzatarrek begi onez ikusten omen zutelako gure ama euren etxerako: argazkiak erakusten duenez, ama zinez eder-ederra zen, Catherine Hepburn-en parekoa, Aezkoa inguru osoan atentzio emateko modukoa eta, gainera, oso langilea eta esanekoa. Kontuak kontu, aitona, amaren aita, Perrinen etxera joan zen eta ezkontza hitzartu zuen: dotea, data eta beste zehaztapen guztiak.


Alabaina, ezkontza baino hilabete lehenago, zabaltzatarren etxera senide bat heldu zen, eta senide hori etxean gelditzekoa zen laguntzen-eta: ume bat zen, umezurtz txiki bat, bost-sei urteko mutiko irribarretsu bat... Down sindromeduna... Edo, gure amaren hitzetan esanda, “subnormala”.


Subnormala” zela jakin ahala, amaren aita-amak bertan behera utzi zuten ezkontza.


- Eta ni ez naiz sekula damutu- epaitzen du gure amak.



Eskuartean daukat dantzaldiko argazki ebaki hori, osaba Isidrok Garraldako plazan egindakoa, sekula izan ez zenaren eta izan zitekeenaren oihartzun. Amak, gure aitarekin ezkondu eta gero, argazkia goitik behera ebaki zuen, amaren eskuari lotua agertzen den mutil ezezagun horren arrasto bakarra utzirik, esku bat amaren eskuari xamur itsatsia. Areago, gure amak dio mutilaren izenaz ere ez dela gogoratzen. Ez, omen.

2010-11-01

Eguzki kolpea Hildako Guztien Egunean

Heriotza, Bizitzan zehar hamaika aldiz pentsatu ohi dugu egunen batean, aurretiko hainbeste urte, hilabete, aste eta egunen ondoren, txandan-txanan ailegatuko garela geure heriotzaren atarira. Halabeharrezko legea da, onartua eta aurreikusia. Hainbesteraino da onartua eta aurreikusia, ezen irudimenez gozoro uzten baitiogu geure buruari joaten leku horretara, une guztien artean gailenera, non ematen dugun azken hatsa. [...]

Oraindik ere...? Ez dira bi segundo igaro: eguzkia lehengoxe puntu berean da; itzalak ez dira milimetro bat ere luzatu. Bat-batean, bukatu dira etzandako gizonarentzat epe luzerako burubideak: hil zorioan da. Hila. Hila etsi dezake bere burua; jarrera erosoan, hila [...] Hiltzera doa: hotzean, halabeharrean eta ezinbestean, hiltzera doa.

Duela laurogeita hamar urte idatzia da, ozeanoz beste aldean. Horacio Quiroga, agian, ez da Mario Benedetti, Juan Carlos Onetti edo Eduardo Galeano bezain ospetsua. Alegia, ez da beste idazle uruguaitar batzuk bezain ezaguna, ozeaznoz alde honetan bederen. Horacio Quirogarena da, haatik, ipuinlari perfektuaren dekalogo ezaguna, ipuingintzaren inguruka dabilen ororentzat ezinbesteko erreferentzia.

Mario Benedettiz behin edo bitan idatzi dut blog honetan bertan, baita Galeanoz ere. Gaur, azaroaren lehena, ezin egokiagoa iruditu zait Eguzki kolpea ipuin liburutik ateratako pasarte horiek honera ekartzea. Ipuin bilduma horri eman beharri diote Euskadi saria itzulpen txukun-txukuna dela kausa, eta guztiz liburu gomendagarria ipuin literarioa maite duen ororentzat.

Eguzki kolpea irakurtzeko aholkua Hildako Guztien Egunean... Izan ere, azaroaren lehenari Hildako Guztien Eguna deitzen diot nik, santu izan ala ez izan...

2010-10-22

Kamishibai gidaren aurkezpena

Herenegun aurkeztu nuen Noriko Matsui-ren liburu zorgarri bat: Kamishibai antzezteko gida, Galderak eta Erantzunak. Liburua ingelesetik itzuli dut, bai euskarara, baita gaztelaniara ere. Irakasleentzat ez ezik, kamishibai-kontalarientzat ere oso tresna egokia da gida hori, zalantzarik ez dut.

Kamshibaia ipuinak kontatzeko teknika bat da. Noizbait idatzi dut kamishibai teknikari buruz, blog honetan bertan eta ez noa errepikatzera jadanik esan dudana.

Lehengo egunean aurkezpenean baliatu nuen bideoa hauxe duzue:





Zerbait-zerbait gehitzekotan, aipatu behar da informazio osagarria dagoela Euskararen Irakaskuntzarako Baliabide Zentroaren web gunean eta gida bera salgai dagoela dagoeneko. Inork arazorik badu liburu-dendetan aurkitzeko, kamishibaia oso kontu teknikoa baita azken finean, Interneten ere salgai dago.

2010-10-16

Arratsaldeko atoiuntzia, Yamaguchi-n


Arratsaldeko atoiuntzia, Yukio Mishima idazle japoniarraren liburu ezaguna, astelehen arratsaldean izanen dugu mintzagai Iruñeko Yamaguchi liburutegian. Yukio Mishima-k idatzitako liburu horretatik pasarte hau atera dut:

Katu ehizan ordubete inguru eman ondoren, azkenean miauka ari zen katakume galdu bat harrapatu zuten, zeina Noboru-ren esku ahurrean sartzen baitzen, hain txikia zen.

Ordurako sei mutilak izerdi patxetan zeuden eta, biluzik, etxolako bazter bateko iturrian bustialdi bana hartu zuten txandaka. Eta bainatu bitartean katakumea eskuz esku igarotzen zen. Noboruk katua bere bular bustiaren kontra ezarri eta haren taupada azkarrak nabaritu zituen.(...)

- Nola egingo dugu?

- Hor bazeudek ohol batzuk. Horietako baten kontra jaurtiki. Oso erraza duk. Tira, Hirugarren, hire kontura -agindu zion buruzagiak.

Azkenik iritsia zitzaion bere bihotzaren gogorra eta hotza frogatzeko unea. Dutxatu berria izanagatik, atzera ere izerditan zegoen.(...) Berehalako batean haizeak atorrak astinduko zituen eta berak mixintxoa akabatzen jardungo zuen, gizarteak ezarritako debekuen katea etengabe hausten.

Katutxoa lepotik helduta, Noboru zutundu egin zen. Animalia txikia, mutilaren eskutik zintzilik, indarge eta mutu zegoen. Bere baitan erruki halako zerbait aurkitzen saiatu zen, eta halaxe sentitu zuen, tren batetik fite baino fiteago ikusten den leiho argituaren gisa, errukia urrunetik une batez distira egin eta desagertu egiten zela.

Buruzagiak aspaldidanik nabarmendu zuen halako ekintzak beharrezkoak zirela munduaren hutsuneak betetzeko; hutsune betezin hura soilik erailketaren bitartez bete zitekeela, arraildura batek ispilua zeharkatzen duen gisan, eta, bistan dena, gazteek lortu egiten zutela existentziaren gaineko halako agintea.

Noboruk katakumea ahalik gorenera altxa eta indarrez ohol baten kontra jaurti zuen. Arestian atzamarretan itsasirik egon zen objektu epel eta biguna airea txistuka zeharkatu eta ohol kontra oldartzea, zoragarria izan zen. Noboruri, ostera, oraindik esku artean zeukala iruditu zitzaion.

Oraindik bizirik zegok! Berriro! -zioen Buruzagiak. Etxola barruan barreiaturik, dutxatu ondoren eta artean jantzi gabe, bost mutikoen begirada Noboru-rengan iltzaturik zeuden.

Noboruk bere eskuetara eraman zuen zer hura dagoeneko ez zen katu bat. Bere baitan halako indar gorantzako bat hazten zihoan eta hatz mamietaraino heltzen; lehen jaurtiketa errepikatu beharra zeukan eta katua ohol kontra behin eta berriro txikitu. Noboruk bere burua erraldoi eginik ikusten zuen.

Bigarren jaurtiketan katakumeari txilio ttiki eta indargabea atera zitzaion. Oholean zapla eginik, lurrera jausi eta hankak mantso mugitu zituen, zirkulu handi bat marraztuz, harik eta geldi-geldirik geratu zen arte. Oholeko arrastoek mutikoak gogobetetzen zituzten.


Eta gogorra iruditu bazaizue, Yukio Mishimaren beraren bizitzaz -eta heriotzaz- zerbait ikasi.... Aho bete hortz geldituko zarete.

Astelehen honetan, Yamaguchiko liburutegiko irakurle klubean hitz eginen dugu honi guztiari buruz

2010-10-11

Pausandin eta Olarrizokon lainorik bada...



Pausandin eta Olarrizokon lainorik bada, euria dakar”. Olaldeako gure baserria, Maia baserria, Errepaitzen dago. Pausanditik goizero sortzen da eguzkia, Ariberako bidean; Olarrizokotik arratsaldero sartzen da eguzkia, Orotz-Betelurako bidean. Amona Ramonak beti esaten zuen hori: “Pausandin eta Olarrizokon lainorik bada...”

Gaur eguerdian horixe gertatu da. Goizean ateri zen, baina, goiza aurreratu ahala, laino zerrenda batzuk hasi dira agertzen, ezker-eskuin, Pausandin eta Olarrizokon. Amona Ramonaren esanaz oroitu naiz eta gure semeari esan diot ez joateko intxaur bila, etxean gelditzeko, arratsaldean izanen genuela aukera intxaurrak biltzeko... Baina hamalau urterekin aitari kontra egin behar zaio, horrela baitago aginduta idatzi gabeko legeetan.

Semeak Amona Ramonaren zumezko saski zahar bat hartu du eta intxaur bila joan da. Bazkaldu aurretik itzuli da, blai-blai eginda eta hiru dozena intxaur saskian zekarrela. Atija hasi denean zaplasteko bat enateko gogoari eutsi diot, baina purrusta bat bota diot. Marmarrean hasi denean amona Ramonaren saskiarekin buruan emateko gogoari ere eutsi diot. Berriz doministuku egin du eta mukizapi bat emanda, baserriko leihora hurbiltzeko agindu diot: ezker-eskuin begiratuta esan diot: “Pausandin eta Olarrizokon lainorik bada, euria dakar. Hurrengorako ikasi.”

Orduan intxaurrak garbitzera joan gara. Intxaur dozena hori garbitutakoan gure hatz-mamietan gelditu den arrasto garratza, moskana, gaurko lezioa ikasteko erabili dugun tinta izan da. Euria zarra-zarra ari du: Pausandi eta Olarrizoko lauso ikusten dira euri zeiharraren pean gure baserriko leihotik.




2010-10-10

Elementala, Watson maitea

Hegoaldean festa egun batzuk ditugula profitaturik, nire lankide bat Londresera joan da. Inbidiatan ibili naizela ez dut ukatuko, baina norberak bere baldintzak -eta subjuntiboak- bizi dituenez, nik ingelesezko liburu bat irakurtzearekin konformatu behar izan naiz. Bai, badakit ez dela gauza bera...

Eskuartean daukat Iruñeko Auzolan dendan aspaldi eta lau txakur txikitan erositako eskaintza polit bat: Sherlock Holmes, The Complete Facsimile Edition, jatorrizko istorioak Strand aldizkarian bertan argitaratu ziren marrazki zoragarriekin lagunduta.

Eskuartean daukat Sir Arthur Conan Doyle-ren liburu hori eta gogoa doakit liburua estreinako irakurri nuen garaira. Gazte eta berde nintzen garaian, ingelesez irakurtzen nuen gauez etxeko nire ohean, harik eta aita jaiki eta purrusta egin arte.

“Itzal ezak argi puta hori behingoz; argindarra gastatu, besterik ez duk egiten eta. Bihar goizean irakurriko duk, egun argiz, dedio!" Trapuketari zen aita bizibidez, eta 13.000 pezeta kobratzen zuen hileko; semeak zer irakurtzen zuen inporta ez zion arren, ezin zuen eraman dirua gastatzearen –haren hitzetan alferrik xahutze-aren– zama.

Gogoa joan zait gazte eta berde nintzen garaira liburua berriro zabaltzean, eta azpimarratzen nituen hitzak, ulertzen ez nituen hitzak, berriz ikusi ditut: “woe” eta “groove”, eta hainbat eta hainbat hitz. Orduan ez nituen hitz horiek ezagutzen, eta orain... ere ez. Seinale txarra: nekiena eta dakidanaren arteko tartea murriztu ez deneko seinale. Lehen bezainbeste –edo lehen bezain gutxi- dakit orain ingelesez. Eta jadanik ez naiz ez gazte, ez berde. Baina hori nabaria da, agerikoa; Sherlock Holmesek berak esango lukeen gisara: “Elementala, Watson maitea.”

Ala ez, zeren, egia esatera, blog honetan bertan aipatu nuen gisara, Sherlock Holmes-ek ez zuen sekula esaldi hori esan...

2010-09-28

Infernuko zubitik haratago


Zugarramurdin jan, edan eta irri egin genuen duela gutxi egindako txangoan. Baina bazkaldu eta gero hasi ziren benetako abenturak eta kalenturak. Akelarrearen leizera sartu ginen eta Infernuko zubia gurutzatuko genuen. Eta handik hatarago, Sara herrirako bidean dagoen paraje eder batean Deabruaren belarrak aurkitu genituen: belladona, erabelarra, urriloa eta asma-belarra.


Belladona. Dosi txikitan eztularen, migrainaren eta gernu ihesaren kontrako lasaigarri ona. Dosi handitan hartuz gero, sukar-ametsak, oreka-galtzeak eta mozkorraldia eragiten ditu; baita lerdea, epilepsi-krisiak eta heriotza bera ere.


Halaber, erabelarra aurkitu genuen. Kontuz belar honekin, berez, pozoi gaiztoa eta arriskutsua baita, baina, era berean, bigungarri indartsua, kataplasma gozo eta lasaigarria, minak sendatzeko oso egokia.


Era berean, urriloa ere bildu genuen. Mandragora izenaz ezagunagoa den belar honek sukar-ametsak eta asaldura afrodisiakoa sortzen ditu.


Eta, gainera, asma-belarra. Bide bazter batean aurkitu genuen, ongarritegi ospel batean ondo-ondoan. Asma-belarra hartuz gero, kontzientzia eta oharmena arrunt aldatzen dira, errealitatearekiko lotura bera ere oso-osorik galdu artio. Baina larruazalean igurtziz gero, anestesiko moduko eragina izaten du.


Osagarri horiekin erraz dira ulertzen ondoko hitzok:

"(...) beraiekin igurzten garelarik zentzu guztiak kentzen dizkigu, eta lurrean etzanda eta biluzik paratzen gara, eta diote orduan ametsetan pasatzen zaigula guretzat benetan pasatzen den guztia"


Baina inork ez dezala pentsa paragrafo hori autobiografikoa denik. Sorgintzat hartutako La Cañizares ezizeneko andre batek esandakoak omen dira hitz horiek, duela ia-ia 400 urte idatziak, nork eta Miguel de Cervantes-ek berak El coloquio de los perros liburuan.


Nik, behin baino gehiagotan adierazi dudan legera, bestalako drogak nahiago: garagardroga, ardroga eta, nola ez, sagardroga...

2010-09-27

Urrezko orrazia

Ez dago batere gaizki sari bat jasotzea, noizbehinka bada ere. Lamien urrezko orrazia izeneko saria jasotzeko ohorea izan genuen beste lagun bat eta biok iragan den ostegunean. Sari hori, izan ere, Nafarroako euskarazko hedabide guztiek partekatua eman zen eta Berriozarko Zorrokaria aldizkaria egiten dugunon izenean jaso genuen. Diploma xume baina polit askoa, Asisko-k egina. Baten batek galdetu zidan ea zenbat urte generaman gure aldizkariarekin. Kontuak atera eta... hamabi urte badaramagula ihartu nintzen. Hamaika gehi bat. Askotxo dira gurea bezalako Erraza da esaten, baina zaila gauzatzen.

Azken bi urteotan, gainera, Eguzkiplaza.net-ekoei esker, Interneten ere ikusgarri jarri ohi da gure hilabetekaria, artxibategi digital baten modura.

Euskarazko prentsan dabilenak badaki ez dela aberastuko, ez duela izanen beste batzuek duten oihartzuna, baina nago gaurko Berriozar bera ez zela berdina izanen Zorrokaria gaberik... Kontua ez da dominak jartzea bularrean, baina noizbehinka errekonozimendu pixka bat jasotzea, zinez, gogobetegarria izaten da.

Ez, ez dago batere gaizki sari bat jasotzea, oso-oso noizbehinka bada ere.

2010-09-20

Berriozarko Irakurle Kluba berriro martxan



Berriozarko Irakurle Kluba berriro bildu zen iragan den ortziralean. Udan zehar bildu ez bagara ere, irailean inoiz baino lagun gehiago bildu ginen Berriozarko liburutegian. Aitzakia, Kirmen Uribe-ren Bilbao-New York-Bilbao liburua.


Orain arte beti tartekatu ditugu euskaraz sortutako liburu bat eta euskarara ekarritako liburu bat. Ildo horretatik jarraiki, Jim Thomson-em 1280 arima izeneko liburua hautatu dugu hurrengorako. Liburu horretaz dudan iritzia aipu luze samar batean garatu nuen blog honetan bertan duela urte pare bat eta espero dut klubeko beste lagunei niri bezainbeste gustatzea. Idazle amerikar horren liburua irakurri eta gero, Xabier Montoia-ren Denboraren izerdia irakurriko dugu.
Era berean, kluba zabalik dagoela gogorarazi nahi dizut, baina parte hartzeko izena eman behar da Berriozarko liburutegian, eta, ordainetan, irakurri beharreko liburuaren ale bat utziko dizute maileguan.
Amaitzeko, gogoraraztea baizik ez zait gelditzen Jim Thomson-en liburuaren gaineko solasladia azaroaren 3an eginen dugula, asteazkenarekin, arratsaldeko 7etan, liburutegian bertan.


2010-09-03

Martin Frost-en aipuaren haritik

Paul Auster idazlearen The Inner Life of Martin Frost nobela zorgarriaren hasieran kausitu nuen:

Baina nork esango zidan niri? Ordu zenbait isiltasunean eman, aire fresko bolada zenbait hartu eta, itsumustuan, buruan hasi zitzaion jiraka-biraka istorio baterako ideia bat. Halaxe gertatzen da beti ipuinekin. Hasieran ez duzu ezer. Halako batean, ordea, istorio bat etorri eta barrena betetzen dizu.

Antzeko zerbait gertatu zitzaidan niri...



William Shanks matematikariak biziki maite zuen Kixotea, ia-ia matematika bezainbeste. Gustuko zuen irakurtzea “Somewhere in La Mancha, in a place whose name I do not care to remenber, a knight lived not long ago...” Hamaika aldiz irakurri zuen eta hitzak gozo-gozo zihoazkion, hurrenkera matematikoetako zenbakien gisara, hurrenez hurren, leun, bare, eder.

William Shanks matematikariak noizbehinka behar izaten zuen, lan serioa une batez bazter utzita, Kixotea hartu eta hasiera irakurri: “Somewhere in La Mancha, in a place whose name I do not care to remenber...” eta hegan ziohakion gogoa urruneko Espainiako lurralde mugagabe haietara, eta irudikatzen zuen On Kixote Rocinante zaldiaren gainean haize-erroten kontrako borroka amaigabean...

William Shanks matematikariak istant batez, istant bakar batez, bere buruari zin egin zion Ingalaterra utzi, kanala gurutzatu, eta kontinentera abiatuko zela noizbait, Somewhere in La Mancha mugagabe hori ezagutu beharko zuela noizbait... Baina istant batez baino ez zen izan, eta laster bihurtu zuen gogoa lan seriora.

William Shanks matematikaria, neurri batean bederen, Kixote bezala ari zen bakar-bakarrik borrokan, auzokideen isekak eta trufak jasaten, haize-errotak baina gaitzagoak ziren zenbaki matematikoen kontrako borroka amaigabean. Baina Kixote ez bezala, Whilliam Shanks ez zegoen zoratuta, zientzia baituen ipar, eta matematika, lanabes.

William Shanks matematikariak bizitzaren hogei urte eman zituen pi zenbakiaren hamarren infinituak lortzeko lan serioan. Hogei urte. Zenbatzen has dadila irakurle prestua: bat, bi, hiru, lau... hogei arte; hogei urte pi zenbaki matematikoaren hamarrenak ateratzen, banan-banan, hurrenez hurren, eta 707 hamarren ateratzea lortu zuen hogei urte luze horietan

William Shanks matematikariak ez zuen inoiz jakin 528. hamarrenean akats bat egina zuela, eta hamarren horretatik aurrerako guztiak okerrak zirela. "Somewhere in La Mancha, in a place whose name I do not care to remenber, a knight lived not long ago..." leun, bare, eder.

2010-08-25

Dedagun sagardroga



Bedeinkatua izan dedilla

Sagardoaren graziya

Bai ere ta kupira gabe

Eraten duen guztiya

Erari onek gizon askori

Ematen dio biziya

Au edan gabe egotia da

Neretzat penitentziya



XIX. mendearen bukaeran sortutako bertso anonimo hauek ez dute graziarik galdu. Sagardoaren txinparta daramate barruan. Aurtengo jaietan, beraz, badakizue zer edango dudan nik...

Baina nola deituko beharko genioke edari txinpartadun horri: sagardoa ala sagardroga? Ikusita jendeak nola edaten duen... Eta ez naiz nitaz ari, jakina, gehiegikeria horiek beti jendeak egiten

baititu... Baina jaiak izanik, edan dezagun ausarki eta asma dezagun sagardroga eta dedagun. Dedagun? Bai, dedagun “edan dezagun” aditza baina era trinko asmatu berrian. “Jaietan sagardroga dedagun” agian ez da politikoki polita, baina zer ospatua badugunez, dedagun, dedagun!



2010-08-22

Ezkontza Berriozarko labategian



Zu, Sara, lur zara.
Zu, Patxi, zuhaitza.
Zu, Sara, ur.
Zu, Patxi, mendi.
Zu, Sara, su.
Zu, Patxi, haitza.


Horregatik ez da kasualitatea
gaurko ospakizuna Zorrokan egitea.

Zorrokari darion ura bezalakoa
izan dadila zuen bizitza zoriontsua:
gardena, argia, garbia, oparoa
eta amaierarik gabekoa.

Izan dadila Zorrokaren ur emaria
zuen zoriontasunaren lekuko eta bermea.

2010-08-15

Ivan Sergeievitx Belinski lotinantaren eskuizkribua

Kursk urpekuntzi nuklearra, -KYPCK 141- duela hamar urte hondoratu zen Barents itsasoan. Betiko. Gaur betetzen dira hamar urte Ivan Sergeievitx-ek, Kursk urpekuntzi horretako eskifaiako kide batek, eskuizkribu hau idatzi zuenetik.

Errusiako Armadako lotinant hau izan zen. segur aski, hiltzen azkena, hamar urte igaro eta gero azaleratu den eskuizkribu honek frogatzen duen gisara.
Errusiako legeek agintzen dutenari jarraiki, hamar urteko epea izan dute gorderik dokumentua eta, azkenik, argitaratzeko aukera dugu, dokumnetua oso-osorik ez dugun arren.

Belinski ofizialak eskuko kaiera militar txiki batean jaso zuen, idazkera ziriliko ederrez, azken egunetako gertaeren sekuentzia. Tamalez, Errusiako Armadak ez du baimenik eman abuztuaren 12tik 14ra bitarteko oharrak kaleratzeko, segurtasun arrazoiak direla kausa, eta soilik azken egunekoa dugu irakurgai, hamar urte igaro diren egun berean argitaratzeko baimenarekin.


2000ko abuztuaren 15a

07:30

Bi egun leherketa gertatu zenetik. Eskifaiako beste kideak hirugarren, laugarren eta seigarren konpartimentuetan gelditu ziren eta azken hogeita lau orduotan ez dugu haien berririk izan. Hamaikagarren konpartimentu honetan Yuri Nikolaievitx, Alexandr Vasilievitx eta hirurok baino ez gara bizirik gelditzen. Ez dugu deus jan-edan istripua gertatu eta brankako konpartimentuetara biltzeko agindua jaso genuenetik. Kanpoko zaratarik ez.

Larrialdietako bateriei esker lanpara bat dugu piztuta eta argi motelak uzten didan bitartean idazten jarraituko dut paper honetan. Istripua gertatu zenetik hirurogeita hamabi ordu pasa dira; gu aurkitzeko eta onik ateratzeko aukera gero eta urriagoak dira. Honezkero, denak hilik behar dute, gu izan ezik. Gu oxigeno-nahastura honekin gehienez beste hamabi edo hamalau ordu gehiago bizi gaitezke.

Torpedoen inguruko konpartimentuetan oxigeno botilak egon badira, zazpigarrenean behintzat, seguru. Gure konpartimentuaren ateska zabaltzeko eta ondoko konpartimentuetatik zazpigarrenera joateko agindu diot Yuri Nikolaievitxi, baina ez du nire agindua bete zeren zortzigarren, bederatzigarren eta ondoko beste konpartimenduak urez betetzear omen daude. Kargu hartu diot eta arau-hauste larritzat jo daitekeela jakinarazten diot. Hortaz, idatzita jasota gera dadin eta dagozkion ondorioak izan ditzan idatziz jaso dut hau guztiau. Tamalez, ez dut arauzko pistola nire agindua betearazteko.


10:30

Duela ordubete Yuri Nikolaievitxek zerbait entzun omen du ateskaren beste aldean. Esan eta esan egin du benetan zerbait entzun duela. Yuri Nikolaievitx tematu da eta errespetu falta nabariak egin ditu. Burutik eginda dago. Armategiko arauzko pistola hartu izan banu, erabil nezake.

Larrialdietako baterien indarra ahulduz doan heinean, lanpararen argia gero eta motelagoa da. Nekez ikusten dut nigandik hiru metrora dagoen Alexandr Vasilievitx; lasai dago, antza. Susmatzen dut berak ere badakiela laguntza taldeak ez direla garaiz iritsiko ehun metroko sakonera honetarino.

Yuri Nikolaievitxek lehengo lepotik burua. Alexandr Vasilievitxek neurriak hartu behar izan ditu isilarazteko eta Yuri Nikolaievitx isildu da.


11:30

Jadanik ez dut Alexandr Vasilievitx ia-ia ikusten. Argia gero eta motelagoa da. Yuri Nikolaievitx txokoan sumatzen dut, oraindik bizirik. Hirurok biziz gero, sei ordu baizik ez zaigu gelditzen, nire kalkuluen arabera.

Hots karrankaria entzuten ari naiz. Ura sartzen hasi da Yuri Nikolaievitxek konpartimentuaren atexka zabaldu dueneko seinale.


Horiek dira, beraz, Ivan Sergeievitx Belinski lotinantaren azken hitzak. Espero izatekoa da kaiera militar horretako beste orriak noizbait irakurtzeko aukera izanen dugula, beste hamar urte igaro gabe.

2010-08-12

"Kanikosen" fenomenoa


Kanikosen eleberri labur bat da, Takiji Kobayashi idazlearena. Ozenki errepikatzen baduzu "kanikosen, kanikosen, kanikosen", onomatopeia horrek eramanen zaitu arrantza-ontzi japoniar batera, duela laurogei urte karramarroak biltzen zituen arrantza-ontzi japoniar batera, eta Errusia eta Japoniaren arteko itsaso hotzera eginen duzu jauzi, arrantzale, galdatzaile eta marinelen artera:"Infernura goaz". Horrela hasten da eleberri labur hau. Hakko Maru aranntza-ontzian egonen zara, Asakawa ugazabaren ankerkerien lekuko.

Langileen zapalkuntza gordinaren erakusgarri, arin eta azkar -bi arratsaldetan- irakur daitekeen eleberri honek sekulako arrakasta izan du azken urteotan Japonian, batez ere, gazteengan: fenomeno oso bat da. Argitaratu zenean, 1929an, arrakastatsua izan zen eta, egun, Japoniako literatura klasiko bat da. Luzemetraia bat ere egin zen berrogeita hamargarren hamarkadan. Baina, batez ere orain, krisi garaian, berpiztu da "Kanikosen fenomenoa" eta azken bi urteotan Kanikosen eleberriaren 1.600.000 ale saldu dira Japonian. Gainera, beste luzemetraia bat, remake bat egin dute, baita manga bat ere.

Arrakasta horren haritik argitaratu dute gaztelaniaz duela sei hilabete eskas Ático de los libros argitaletxean... Ederra litzateke euskaraz irakurri ahal izatea liburu hau, fenomeno honetatik at ez gelditzeko, eta, batez ere, Takiji Kobayashi ekartzeagatik euskal letreetara, Yukio Mishima, Yasunari Kabawata eta Haruki Murakami ekarriak izan diren gisara.

Takiji Kobayashi egilearen inguruan ezin aipatu gabe utzi garesti ordaindu zuela bere engaiamendua: behin baino gehiagotan atxilotu zuten, Japoniako Idazleen Elkarteko idazkaria izanik ere. Errepresioaren hatzaparretatik ihes egin nahian, 1932an, ezizen bat baliatu behar izan zuen argitaratzen jarraitzeko. Tamalez, langileen mugimenduan infiltratutako sator batek salatua, 1933ko otsailaren 20an atxilo hartu, jipoitu, eta bortizki torturatu zuten. Biharamunean hil zen, hogeita bederatzi urte zituelarik.

2010-07-29

Erlojuaren orratzak gelditu egin zirenekoa


Martires de Ocaña kalea, Ocaña herrian, Toledo, Espainia. Goiz-goizetik Ocaña II espetxearen atarian Dabid Cebrian euskal preso politikoa noiz aterako zain egon gara. Luze itxaron behar izan dugu; izan ere, porra bat ere egin dugu, itxaronaldiaren eta beroaren aringarri, ea zein ordutan zehatz-mehatz askatuko zuten asmatu nahian. Nik ez dut porra irabazi, uste baino beranduago askatu baitute: 12ak hogei gutxitan. Baina atera denean, bihotza azkartu zaigu zain geunden guztioi. Ocañako espetxeko atarian besarkada bero bana jaso du lagun askatu berriak: Irrintzi isila. Une hunkigarria. goardia zibilen begiradapean, baina. Autoetara sartu eta Euskal Herrirako bidea hartu dugu. Han gelditu dira goardia zibilak, eguzkipean.

Autoz gentozelarik, kilometro batzuk egin eta gero, begirada bat eman diot eskumuturreko nire erlojuari. Orratzek 12ak hogei gutxietan geldituak ziren, ez aurrera ez atzera. Erlojuari konpetxo batzuk emanda, berriz hasi da segundoen orratza mugitzen... Antza, erlojuaren orratzek laguna espetxetik atera zeneko une hunkigarri hori betiko gorde nahi zuten nire gomuten zakuan.

Etxera heltzerakoan bertan zeuden Benemaritaren beste kide asko, Berriozarko Eguzki Plaza zeharo hartuta. Berriz ere goardia zibilen begiradapean. Alferrik, baina. Beste leku batean jaso du preso ohiak -gaudanik preso ohiak- ongietorria. Beste une hunkigarri bat, gure gomuten zakuan ederki gordeko duguna. Ongi etorri, Dabid. Eta erlojuaren orratzak aurrera doaz.

2010-07-27

Kataluniako umorea

Aurten ere Herrialde Katalanetan eman dugu oporraldiaren puska eder bat. Han "La roja" delakoaren garaipen ozen astuna jasan behar izan genuen, bertatik bertara jasan ere.

Hurrengo famili bazkari aspergarrian agian bideo hau jarriko dut, katalanen umore bereziaren adierazgarri.

2010-07-06

Barrikadek kaleak itxi, baina bideak zabaldu egiten dituzte


Aspaldi handian, artean gazte, berde eta gorri nintzelarik, Euskadiko Gaztedi Gorriaren gogaidea nintzen, EMKren gazteriarena. Aitor dezadan Iruñeko Bigarren Zabalgunean bizi nintzenez, zona nacional-ean alegia, eta trapuketari baten semea izanik, erakargarriagoa zitzaidala bandera gorria-gorria, gorri-hori-gorria baino, baina baita erakargarriagoa txuri-gorri-berdea baino.


Aspaldi handi hartan, artean gazte eta Iraultza taldea indarrean zebilen eta ausaz egokitu zitzaidan, Orreaga etorbidean, Iruñearen erdi-erdian, alderdiaren beso armatuko kide Carlos Gallardo-ren gorpua ikustea, zeraman lehergailuak zartatua, Iberdrolaren bulego baten kontrako ekintza bat burutzera zihoala.


Aspaldi, artean gazte eta ikasle nintzela, Euskadiko Gaztedi Gorria taldea Kemen bihurtu zen eta bere aldizkariaren azpitituluak, oker ez banaiz, harro agertzen zuen honako lelo hau: Barrikadek kaleak itxi, baina bideak zabaldu egiten dituzte.


Urteak joan urteak etorri, Nafarroan EMK-k eta LKI-k bat egin zuten Batzarre sortzeko: badakizu, “Desde el escaño también de hace daño” eta nola edo hala eutsi behar zitzaion parlamentuko aulkiari, nahiz eta hauteskundeen zirkuan gero eta zailagoa izan aulkiei eustea.

Urteak joan urteak etorri, sortu zen Euskal Herritarrok... eta orduan bai, a ze boto pila, nahiz eta gustura ez egon bidaideekin... Ezker Abertzaleko nire lagun batek esaten du: “Tontoak izan ginen batzarrekoekin: ostikoa eman behar genien”.

Urteak joan urtek etorri, eta Alderdien Legea profitatuz, NABAIren aukera izan zen... orduan ere, a ze boto pila, nahiz eta senperrenak izan bidaideekin. NABAIko nire lagun batek esaten du: “Batzarreko hauek ze gutxi diren eta ze matraka ematen duten.”

Urteak joan urteak etorri, orain, NABAIko beste bazkideen haserrerako, Batzarrek lan ildo eta eztabaida taktikoen berri prentsaren bidez ematen du lantzean behin, normalean Diario de Noticias-en, baina Nafarroako Ezker Batuarekin zerrenda batzuk ari dira antolatzen Erriberan aspalditxotik.

Eta testuinguru honetan, Ioseba Ezeolaza eta Txema Mauleón, Batzarreko buru gazteak, kafetxo bana hartzen Greba Orokor Egunean Iruñearen erdian. Ez dakigu dieta kontzeptuan sartuko zuten gastu hori. Nolanahi delarik ere, gomuten nire zakutik jalgi zen aspaldiko lelo hura: Barrikadek kaleak itxi, baina bideak zabaldu egiten dituzte. Batzarreko lagun asko STEE-EILAS sindikatukoak dira, nik dakidala, eta, besteak beste, STEE-EILASk ere deitzen zuen Greba Orokorra. Bestalde, irakurri nuen komunikatu baten arabera, ESK-CUIS-ek ere deitu zuen grebara eta ez ahaztu Batzarreko beste lagun batzuk ESK-koak direla. Badakit ESK-CUISetik joan berri diren batzuek osatu dutela Nafarroan Solidari. Ederki hasi dira, bada, Solidari-ko horiek: ez dakit zer pentsatuko duten horietaz duela bi astera arte euren kide izan diren ESK-ko lagunek. CGTko lagunak eta baita PCPEkoak ere izan ziren manifestazioetan. Ezkerreko ikuspegi anitzak eta askotarikoak, baina manifestazio berean. Hori poza!

Halere, beste liskar zenbaitengatik ospe hartuta eta Iruñea zer txikia den jakinda, bi posibilitate: lehen aukera, kasualitate hutsa izatea Batzarreko buruzagi gazte horiek taberna horretan egotea piketearen zain eta, beraz, buruzagi horiek inozoak dira; baina horren inozoak izan litezke? Ala, bigarren aukera: nahita egin dute, bilatu zutena aurkitu dute biktimarena egiteko eta berriro agertu ahal izateko prentsan, Grebaren biharamunean agertu ziren bezala?


Nik ez dut uste kasualitate hutsa izan zenik. Batzarrekoen xedea? Zin-zinetan gizartean ez duten pisua eta erreferentzia bereganatu nahia, agertu behar baita prentsan nola edo hala, lantzean behin, gaizto-gaiztoengandik bereizita eta ez bakarrik NABAIren barruan dituzten liskarren kontura eta Nafarroako Gobernuko parlamentuan ez egotegatik abortuaren inguruko bozketan. Desde el escaño también se hace daño, baina horretarako parlamentuko bozketara agertu behar. Ala... bozketa garrantzitsu horietan ez egote horiek ere ez dira kasualitate hutsa? Ala den-dena zegoen lehenagotik PSNrekin hitzartuta zegoeneko zurrumurrua egiazkoa ote?


Hauek guztiak galdera erretorikoak dira, inondik ere bilatzen ez dutenak protagonista horien erantzunik: prentsan irakurri ditugu dagoeneko. Ezen zinez harrigarria da, horren gutxi izanik, ze gaitasuna duten agertzeko prentsa jakin batean. Duela gutxi Juan Kruz Lakasta kazetariaren zutabetxo baten kontura agertu ziren bezala. Nago, sanferminotan ere -aldez edo moldez- aterako direla edozein aitzakiaren kontura berriz ere biktimarena egiteko.


Idatziz, Batzarreko buruzagi gazte horiek adierazi dute UGTren eta CC OOen iraileko deialdian orduan bai eginen dutela greba adierazita: uste izatekoa da Batzarreren jarrera ofiziala izan dela, baina ez dut uste NABAI osatzen duten guztiek kontu bera erabaki dutenik. Badirudi NABAItik egotziak izatea ari direla bilatzen... Ez ahaztu ESK-CUIS sindikatuan gertatu berri den zatiketa, non batzuk CC OO eta UGTra hurbiltzearen alde ari ziren eta azkenik Solidari sortu duten...


Urteak joan, urteak etorri eta denborak ematen duen perspektibarekin, hemendik urte batzuetara, zaila al da irudikatzea Batzarreko batzuk PSOEren Casa Común de la Izquierda delakoan?


Endekatze prozesu orok badu arazo hori: nehoiz ez da jakiten noraino hel daitekeen atzeranzko garapena. Lenin-ek esaten zuen lagun bat komunista den ala ez jakiteko, eskuei begiratu behar zaiola, egiten duenari alegia, eta ez esaten duenari. Eta ez ahaztu sozialdemokrazia izan da lan erreforma basati honen kudeatzailea. Barrikadek kaleak itxi, baina bideak zabaldu egiten dituzte.

2010-07-05

Kafearen zapore garratza

Lehengo egunean Garmendin izan gara, Garbiñe Arrieta zenaren baserrian. Garbiñeren errautsak, Uruguatik ekarriak, ondo-ondoak genituen, kutxa itxi batean. Kafea eskaini digute haren ahizpek, amultsuki: “Arrietarrak oso kafezaleak gara” adierazi du Garbiñeren ahizpetako batek, Amasako euskara gozoan. Garbiñeren iloba batek kafea ekarri eta zerbitzatu digu. Kafe hutsa gehienok, baten batek kafe-esnea. "Azukrerik?" "Bai, bat." Kafea ausarki bota didate, basokada eder bat kafe beltza. Kafearen lehen zurrupadarekin atsekabean elkarrekin izatea zeinen ona den sentitu dut, eta familiakoa ez naizen arren, ez naiz arrotz sentitu.. Kafearen zapore gogorrak nire aho-sapaian urteak sentitu gabe neraman zaporea berpiztu du, nire haurtzaroko garai lauso batera eraman nauen zaporea. Kafea bukatu eta Amasako elizara joan gara, xirimiria lagun, uztailaren hasierako arratsalde honetan. Garbiñeri agur esan diogu ahoa ireki gabe. Hitzen ordez malko garratzak mintzo dira.

Iluntzean, etxerako bidean, autoan izan ditugu mintzagai: Urlia agertu dela, Sendia ere agertu dela, baina Berendia ez dela agertu... Mintzagai izan dugu hileta elizkizuna, Garbiñerekin azkenekoz izan ginenean, Xalbadorren bertsoak aritu baikinen kantuan eta Billabonako soinu-jotzaileak melodia hori bera jotzean gogora ekarri digulako Garbiñerekin bazkaldu genuen egun hura. Eta, orobat, kafea izan dugu mintzagai. “Beltza zen, zaporetsua, txikoria zuelako; baina ongi prestatuta, neurri-neurrian...” argitu zidan lagunak. Eta neure buruari galdetzen diot non eta noiz izanen dut horrelako kafe zoragarri bat dastatzeko aukera berriz ere, jakinda ere, segur aski, berriz ere Garbiñe Arrieta zenarekin oroituko naizela.

2010-06-29

Greba orokorra Euskal Herrian

Greba zergatik egin dudan galdetzen badit alabak, ipuin baten bidez erantzungo diot: Astoak eta zorrak

2010-06-26

Deitu erleei

Deitu erleei zabal dezaten Garbiñe Arrieta hil dela, Montevideon, duela egun gutxi batzuk, buruko isuri baten ondorioz.

Deitu erleei zabal dezaten hutsune handia utzi duela Uruguaiko euskal jendearen artean, baita ozeanoz alde honetan ere, Garbiñe ezagutzeko aukera izan genuen guztion bihotzetan.

Deitu erleei zabal dezaten Garbiñek erakutsi zigula elkartasuna, herriarekiko maitasuna eta behartsuen alde lan egitea zer den, hitzetatik harago erakutsi ere.

Deitu erleei zabal dezaten laurogeita hamalauan bera zikintzen saiatu ziren ABC-ko kazetari txakur horietaz, “Purificación” deitu zioten horietaz, irri egiten zuela Garbiñek.

Deitu erleei zabal dezaten Garbiñe bezalako moja bat ezagutzea ohore handia izan dela ni bezalako antiklerikal batentzat, duela gutxi ezagutu nuen arren.

Deitu erleei zabal dezaten, batez ere, emakume zoriontsua izan zela, eta, bizitza gogorra gora behera, zoriontasun hori bazekiela partekatzen, bere inguruan barreiatzen zuela.

Horregatik, deitu erleei zabal ez dezaten tristura, denok gogora dezagun Garbiñe alai, edo kantuan, edo txiste bat kontatzen, edo hizketan, uruguaieraz ala euskaraz, zeren Ameriketan urte asko egonda ere, Garbiñek ez zuen sekula euskara goxo zoragarri hura galdu.

Erleek jakinen dute hori egiten.

2010-06-22

Nabigatzaileentzako gaztigua

Euskarazko ereduak, D ereduak, 25 urte bete ditu aurten Berriozarren. Hogeita bost urte hauetan lortu dena ez da gutxi, baina A, G eta D ereduak dituen ikastetxe bat, -zortziehun ikasle baino gehiago, laurogei irakaslez osaturiko klaustro bat- ez da erraz gobernatzen den itsasontzia.


Duela hiru urte jada, Mendialdea Guraso Elkarteak eskaera ofizial bat egin zion Nafarroako Gobernuari D ereduko ikastetxe berri bat eraiki zezan eta hizkuntz ereduaren arabera bi zentro antola zitzan: bi zentro, beraz, ez gaur dagoen ikastetxe partekatu gobernagaitza. Ez ziguten erantzun, eta Haur Hezkuntza, eta Lehen Hezkuntzako ikastetxe bat eraiki beharrean, institutu berri bat egin zuten, aurten mustu dena. Nolanahi den ere, gurasoen nahia argia eta garbia da aspaldi-aspalditik.


Ikasturte honetan bi zentro sortzeko gaia planteatu zen ikastetxean eta irakasle gehienak, bozketa batean, bi zentro sortzearen alde agertu ziren: D ereduko irakasle gehien-gehienak ez ezik A eta G ereduan irakasle dauden batzuk ere hala agertu ziren bozketa libre eta demokratiko batean. Irakasleen jarrera horrek akuilatutik, D ereduko gurasoak martxan jarri ginen berriro D ereduko zentro baten aldeko aldarrikapena berpizturik.


Hamaika bilera eta elkarrizketa, kale agerraldiak Berriozarren eta Hezkuntza Departamentuaren atarian. Martxoan jakinarazi zitzaion gurasoen nahia eta jarrera ikuskari den Pilar Jauregi andreari. Gero, beste bilera eskaera formala egin zitzaion ikuskari nagusiari eta bilera gertatu baina hiru ordu lehenago bertan behera utzi zuen ikuskari nagusi Esparza jaunak. Oraindik ez omen du astirik izan gurasoak hartzeko.


Atzo ere manifestazio jendetsua egin dugu Berriozarren eta bertan parte hartu dugu guraso askok eta baita irakasle askok ere. Finean, denoi komeni zaiguna da, UPNko, PSOEko eta Ezker Batuko zinegotziak kontrakoa bozkatu arren udalean.


Eta orain, zer egin? Hasieran aipatu dudan itsasontziaren konparaziori jarraiki, honako hau da, ene uste apalean, gakoa: gurasook arraunlariak izan gara bidaia honetan, baina lemazain eta kapitain on bat behar dira ozeanoan barna nabigatzeko. Alferrikakoa da bitakora koaderno zoragarri bat prestatzea, inor ez badago prest luma bitakoran idazteko eta itsasontzia gobernatzeko ardura bere gain hartzeko.


Arraunlariok ezin gara aginte-ganberara igo. Portuko agintariekin biltzeko esperantza ez dugu galdu, baina portuko ikuskatzaileek ederki dakite zer nahi dugun, baina Mendialdea izeneko itsasontzia ez dute utziko ateratzen portutik aginte talde bat gabe, kapitaina eta lemazainik gabe, Mendialdea izeneko itsasontzia hondoratuko litzatekeelako.


Kapitain-pilotu bat behar dugu, Mendialdea izeneko itsasontzia libre nabigatuko bada. Eta D ereduko eskifaiako kidea izan behar da, bestela arraunlariok erabat zapuztuta geldituko ginateke eta, agian, inork hartu nahi ez duen itsasontzitik jaitsiko lirateke batzuk.


Eskifaiako kideok: abagune ezin hobea da lemari heltzeko eta D ereduko itsasontzia libre nabigatzen has dadin. Ardurak hartzeko garaia da, zeren ardurarik eta erantzukizunik hartu ezean, portuko agintaritzak izendatuko du kapitain kanpotar bat, eta gero komeriak. Arraunlariok zain gauzkazue arraunari ekiteko.

2010-06-08

Banana Yoshimoto-ren liburuez

Banana Yoshimoto idazlearen liburu bat, Kitchen, mintzagai izan genuen atzo Yamaguchi liburutegiko solasaldi literarioan. Zinez interesgarria izaten da besteen ahotan entzutea zuk zeuk irakurri duzun liburu baten gaineko iruzkin oro. Arrakasta handia izan duen liburu horrek, Kitchen delakoak baina, ez nau asebeterik utzi eta hala adierazi nuen.


Oro har, badakizue zer dagoen Japoniako literaturan, ezta: heriotza, tragedia, mundu onirikoa, espirituak... bi hitzetan esanda, baratzeko alegrantzia. Dolua eta maite dituzunen galeraren aurrean, Kitchen-eko protagonistaren jarrera agonikoa eta tragedia baten gaineko jokaera tragikoa iruditu zitzaidan; euriaren gainean, bustia. Gainera, joko gehien eman lezakeen pertsonaia, Eriko, hil egin zuen idazleak nobelaren erdian. Gero, Ilbetea izeneko bigarren atalari ematen dio hasiera, eta hori irakurtzean izan nuen irudipena hauxe izan zen: ea zertan aritua nintzen hirurogeita lau orrialde arteko beste guztia irakurtzen. Irakurketan ,sarritan, mundu erdi oniriko erdi magiko horretan galduta sentitu naiz, eta iruditzen zait Yoshimotok behin eta berriz ari dela formula beraren inguruan bueltaka.


Zati ederrak ere baditu, alabaina:

Denbora, garden eta isil, tantaz tanta erortzen zaigu idazlumaren arrastatze-soinuarekin batera.

Kitchen bukatuta, Moonlight Shadow izeneko narrazio laburra ematen digu opari Banana Yoshimotok, baina Kitchen-en zama gainetik kendu ezinik irakurri nuen eta ipuin hori ere ez nuela gozatu aitortu behar dut. Agian hasiera-hasieratik Moonlight Shadow izen bereko Mikel Oldfield-en melodia aurkitu behar nuela uste nuelako… Bada, nik ez dut aurkitu Aukitu nuena, aitzitik, Urara izeneko pertsonaia fantasmagorikoak eramango zuen ilargiaren argiaren itzala, carried away by a moonlight shadow.
Far away on the other side…


Bukatzeko, atzoko solasaldian komentatu zenaren arabera, N.P. (1990), Amrita (2002) eta Tsugumi (2008) ildo beretik omen doaz… Antza denez, liburu luzeetan baino, Banana Yoshimoti hobeki moldatzen da distantzi laburretan eta horregatik aholkatzen dizuet Sueño Profundo irakurtzeko (Tusquets, 1989). Hiru ipuinek osatzen dute Sueño Profundo: Lo Sakona, Gaueko bidaiariak eta Esperientzia bat Mundu onirikoa, mundu errealaren eta ametsen muga lausoan mugitzen diren hiru istorio labur, ongi idatziak eta guztiz gomendagarriak uda honetan irakurtzeko. Eta ipuin horiek irakurrita, Banana Yoshimotorekin zaletzen bazara, liburu luzeagoetara pasa zaitezke.

Ea inor animatzen den baten bat euskarara itzultzen!

2010-06-07

Jack Destripatzailearen arrastoari jarraiki

Jainkoaren izenean zin egiten dizut inoiz ez nuela espero izango horrelako ikuskizun espantagarririk aurkitzea. Deskriba ezina da bertan nik ikusitakoa, ezin da. Espero dut nire bizitza osoan berriro horrelako gauzarik ez ikustea.

Jack Destripatzailearen arrastoari segika garatzen den nobelatik ateratako paragrafo bat da. Deskriba ezina dena, baina, deskribatzen du idazleak jarraian:

Izterrak zatituta zeuzkan, abdomena erabat irekia eta barruko errai guztiak kanporatuak, besoak txikitura zeuzkan, bularrak moztuta. Errai pusketak botata zeuden ohean eta pusketa batzuk (gibela, birika zatiak, giltzurrun bat…) mesanotxe gainean utzita. Ohe maindireak eta tapakiak odolez blaituta zeuden eta zoruan odol putzu handi bat zegoen logela osoan zabalduta. Hormak ere odolez zeuden zipriztinduta.


Behin baino gehiagotan baliatzen ditu horrelako deskribapen odoltsuak, batzuetan irakurlea odolez zipriztindu, bete eta itotzeraino. Ederki ikasia du idazleak ofizioa, zalantza. Nago, baina, ez duela nobela honekin erabat asmatu. Irakurtzen hasi nintzen atzeko azalak akuilaturik “protagonistari iruditzen zaio badakiela nor izan daitekeen Jack Destripatzailea…”. Eta hori liburuan ez da gertatzen bukaera-bukaerara arte! Aurreko guztia, beraz, betegarri?
Oro har, erraz irakurtzen den liburua da, batzuetan hiztegi arazo batzuk ematen dituen arren:
  • 8. Eloisak hartu zuen anaiaren arta bere gain.
  • 47. Ene zakil hanpatua bildu zuen orduan nire paineluan. Bizpahiru ukaldi trebe eta bizkor gehiago eta ohartu baino lehen esnetu nintzen. Hazi bero lirdingatsua paineluan geratu zen.
  • 85. Esku artean hartu zidan bigunki ene zakila paineluan bilduta. Ohartu baino lehen guztiz zantartuta neukan, berak hain trebeki egindako gora eta beherako igurtzi goxo haiei esker. Minutu erdi bat pasatu baino lehenago isuria neukan ene hazi beroa painelura
  • 112. “indibiduoa”: Ibon Sarasolaren hiztegian, gizabanako, pertsona, morroia
  • 168. (…) asturuak halaxe agintzen bazuen. Asturua, Hiztegi Batuan ez dagoen hitza. Zergatik ez erabili patuak edo, esaldia berridatzirik, “menturaz”?

A ze joera kezkagarria, liburuetan hitz bitxiak biltzekoa! Egiaren esatera, testuinguruari esker ulertzen diren hitzak dira, baina oso irakurle konpetenteak ez diren 16 urtekoentzat… nik ez nituzkeen erabiliko. Beste arazo batzuk, hizkuntza aldetik beti ere, topatu ditut :
  • “Erditik kendu” ez al da oso erdarakada nabaria?
  • Eta, ordenari dagokionez, “Bere New York-eko etxera”… ez al da New York-eko bere etxera?

Nolanahi den ere, ongi garatuta dagoen eleberri bat da: bukaeran, protagonista itsasontzian doalarik, berriz ere Mrs. Hutchinston (“Juliette, mesedez”) agertzea… ez al da kasualitate gehiegi?

Eta amaitzeko, bukaera efektista bat:“Hasierak eta bukaerak elkartzen dira beti: Jack Maverick Ritown-Plepper” hitz jokoak zapore ona uzten dizun arren, ez du eleberri honen grazia gutxi ordezkatzeko balio.