Hiru miru ipuina eta prosa prosodikoa

Atzo, Larralden, Andoni Iturriotz, Auxtin Zamora, Maite Ramos, Mixel Mendiburu eta Ainara Maiarekin

Atzo Senperen izan ginen, Larralden, eta haikuez mintzatzeaz gain, Hiru Miru ipuinaz ere zerbait komentatzeko aukera izan nuen. Komentatzeko, baina, kontu gehiago banuenez, hona hemen atzokoaren osagarria, 

Zer idatzi eta nola idatzi. Idazleak hartu beharreko erabaki bikoitza. Nik baneukan zer idatzi, baina erabakirik zailena izan zer nola idatzi erabakitzea. Arrunta izan daitekeen istorio honek zuzen idatzita izateaz gain, doinu berezi bat behar zuen.

Agerikoa da ipuin orok zuzen idatzia behar duela, zuzentasun gramatikala conditio sine qua num dela testu bat testua izan dadin, gramatikalki correct izan behar duela; baina testu literario batek, gainera, prosodia ere eduki behar du, eta ez naiz soilik poesiaz ari, baizik eta prosaz, narratibaz.

Prosaren barneko erritmoa garrantzitsua da oso, prosaz idatzitakoak ere baduelako nolabaiteko melodia, nolabaiteko soinua. Izan ere, euskaraz kontatzearen eta kantatzearen arteko diferentzia letra batean datza, letra bakar batean baino ez: gure hizkuntzan kontatzea eta kantatzea elkarren eskutik datoz. Narrazioak idazten ditugunean ere erritmoa, prosodia atsegingarria, ezinbestekoa da, narrazioa narrasa izan ez dadin.

Nik prosa prosodikoa deitzen dudan horretan, idazlearen bihotzaren taupaden antzera, pultsua egon behar da, agian pultsazioak nabarmen nabaritu gabe ere, baina dudan sentsazioa da pultsurik gabeko testua testu hila dela, gramatikalki zuzena agian, baina ez literarioa, komunikatiboki eskas gelditzen dela.

Idazlearen pultsu horren arabera ikus daiteke testu artikulatua, ideien hurrenkeraz, sintaxiaz, esaldiaren barneko ordenarekin batera pultsua behar da. Transmititu nahi den giroa, sentsazioa, bata ala bestea izan, ez da soilik lortuko lexikoari esker edota koloreei —adjektiboei— esker, baizik eta batez ere, tonuari esker, pultsuari esker, eta horretarako ezinbesteko tresna dugu puntuazioa; ez bakarrik, baina batez ere, puntuazioari esker.

Hiru Miru ipuina hartuta, —eta ipuin hori argitaratzean zerbait aurreratu nuen blog honetan bertan— orrialdez orrialde eta beldurrik gabe, baliatutako puntuazio zeinuen erradiografia egiten baduzu, begi-bistan izanen duzu ipuinaren barneko artikulazioa, hezurdura guztia, orrialdez orrialde ipuinaren erritmoa, musika edo prosodia ezartzen duena. Horretan datza gakoa, eta ez soilik izenburua bi hitz hoskidez egina delako, ez soilik aliterazioetan... 

Lexikoari dagokionez, sinonimo batzuk ez erabiltzea erabaki dut; hausnartutako erabakia izan da. Sinonimoak aberastasun iturri izanik ere, batzuetan norberaren burua goresteko aitzakiatan erabili ohi dira, agian EGA titulua ateratzeko garaian sinonimoak ikasarazten zizkigutelako... Gero ikusi genuen sinonimoak ez direla existitzen, erabat esanahi eta erabilpen bera duten oso sinonimo gutxi daudela... Hitz bikoitzak badarama bere bizkar-zorroa, eta bizkar-zorro horretan oso karga ezberdina eramaten dituzten —ustez— sinonimotzat hartzen diren hitzek.

Ipuin batean ezin da hitz bat arinkeriaz ordezkatu, zeren bi hitzek esanahi bera izanagatik —eta hori askotxo esatea da —hitz batek ez du bestearen luzera bera, edo ez du bestearen soinu bera; izan ere, hitz bat ordezkatuz gero, erritmoa ere, prosodia ere, aldatu egiten duzu.

Ipuin hau idazterakoan prosa prosodikoa baliatzean —goian idatzitako dermioa berriz baliatzearren— balio erantsia eman nahi izan diot ipuinari. Irakurleak erranen du lortu dudanentz.

Ainara Maia, Odon Noblia eta Auxtin Zamorarekin