Gerezi garaiku haikuak liburuaren auzkezpena

Haikuak euskaraz. Ez da lehenbiziko aldia. Badira Ni baino lehenago haikuak euskaraz idatzi dutenak: Juan Kruz Igerabide izan dugu, dudarik gabe, erreferentzia. Maiatz argitaletxeak berak atera zuen duela urte zenbait François Aillet-en Haiku kaiku izeneko liburua. Senez aldizkarian Ibon Uribarrik eman zigun opari duela pare bat urte lau maisu klasikoren haiku zenbaiten itzulpena, Baxô-ren, Buson-en, Issa-ren eta Xiki-ren haiku zenbait, biziki interesgarria den artikulu batean. Azken hilabeteotan, Karlos Linazasororen Hamazazpikotan liburua atera da, Elkar-en eskutik; eta Josetxo Azkonaren Ni ez naiz Fujin izan, Pamielaren eskutik. Haikuak eta euskaraz. Zergatik ez?

Haiku batean sentsazioak biltzen dira, zazpi bider bost bidez zazpi silabatako artefaktu poetiko batean. Hamazazpi silabatako haiku batean ezer ez da sobera, luzamendurik eta estruktura bihurririk onartzen ez duen olerki mota bat. Haikuak iradokitzaileak dira, kontatu baino gehiago iradoki egiten baitute. Joan Mari Irigoienek dioenez, poesian hitzak sukarriak direla; haikuetan sukarri horiek sortzen duten txinparta unean unekoa da, ez da iraunkorra… Baxô-k zien bezala, “une jakin eta leku batean gertatzen ari dena” da haikua. Naturarekin estuki lotutako poesia da, naturatik edaten duena.

Ni haikuak itzultzen hasi nintzen, besteak beste Ryokaan-en 99 haiku ospetsuak euskaratu nituen, eta Reiko Furunori, nire lagun japoniar bati, erakusten nizkion. Harik eta, egun batean, Reikok jauzia emateko eta euskaraz sortzeko akuilatu ninduen arte. Akuilu horren emaitza da eskuartean dugun liburua. Liburuko haikuak lau denboratan daude sailkatuta, lau urtarotan, Japoniako haijin batzuek egin ohi duten gisara. Izan ere, liburuaren egituratzeko eredutzat hartu dut Issa Kobayashi-ren Berrogeitamar haiku izeneko liburua.

Izenburua, bestalde, ez da ausaz hautatua izan. Japoniako literaturan hamaika erreferentzia daude gereziekin, gerezi-lorekin eta gezeziondoekin loturik; eta, bestaldetik Euskal literaturaren Gerezi denbora nobelara garamatza, Inazio Mujika Iraolaren eleberri horretara. Gerezi denbora, itxaropen denbora, hala izaki oraingoa garaia Euskal Herrian.

Iragan den larunbatean, Lucien Etxezaharretak Berrian idatzitako Bizitza korrikan izeneko artikuluan aipatzen zuen: “Aita Santi Onaindiaren Mila euskal olerki eder obraren haritik: mila gara, eta askoz gehiago, eta guk ere munduari apaindura zenbait gure hizkuntzarekin eskaintzen diogula!” Nire xumean hori bera egin nahi izan dut Gerazi garaiko haikuak liburu honekin. Lortu dudanentz, irakurleak erranen du.