Surik gabeko etxea

“Surik gabeko etxea, gorputz odolgabea” 

Zuhur-hitza.

Iruñetik ez da sobera urrun gure ‘locus amenus’, gure ama zenaren baserria, Maienea: Olaldea, Orotz-Beteluren auzoa, Artzibarren, Aezkoarekin muga-mugan, Pirineo aurreko atari haritzaz eta pagoz betean.

Mendien arteko ordokian, Olaldeako elizaren inguruan, etxe txiki batzuk hurrenez hurren elkarri atxikiak, eta beste baserri zahar apain batzuk errepide nagusiaren eta bakarraren alde banatan. Han-hemenka etxe ederrak, hutsik egoten direnak asteburu eta oporraldietan izan ezik; beheko sua lauzpabost etxetan baizik ez da egoten pizturik neguko egun luzeetan.

Gure baserria bazter batean egonik, ez dugu harreman handirik izaten beste auzokideekin, ezpada guretik gertu dagoen baserrikoekin, errepide ondoko Luisena, gure ama zenaren ahaide urruna. Mendiaren magalean, gure baserria bezalakobertze baserri batzuk mendi maldetan barreiatuak, besteak beste, gure auzokoa, guretik hurbilen dagoena, Gabutxoena, mutilzahar bat bakar-bakarrik bizi den baserri zaharra; aspaldi hondatu zitzaion tximinia, eta harrezkero gizona estufa baten ondo-ondoan ematen omen ditu egunak eta gauak, beheko sua erabili ezinik. Jadanik ez dut gogoan noiz izan zen etxe horretako tximiniari kea zeriola ikusi nuen azkenekoa... badira urteak! Gurean, ama zendu zenetik, arreba eta biok ia-ia astebururo etorri ohi gara, gaur goizean bezala.

Larunbat goiza da eta Iruñetik heldu berriak garelarik, beheko sua piztea dugu lehen eginkizun. baserriko txininiatik ateratzen den kea ikustea pozgarria da. Pikuondo zaharra moztu genuenean epaitza egin eta adarrak eta adaskak bildu genituen; adaska lehortu horiek prest izaten ditut sua pizteko eta tximinia hotzak laster hartzen du suaren berotasuna, eta kea hasten da goitiko bidea egiten; ez beti, batzuetan kostatu egiten zaio, eta sukaldea kez bete, haizeak nondik jotzen duen. Izan ere, hego-haizeak jotzen duenean, beti kez betetzen zaigu sukaldea, eginak egin eta esanak esan... Gure ama zenak zioenez, “haize hegoa, haize eroa” Zorionez, behin arnasa hartuta, sugarrak indartzen direlarik, sukaldea, baserriaren muina, hasten da biziberritzen. Zizeiluan esari ohi naiz tarte batez, sua zaintzeko aitzakiarekin. Maite dut suari begira egotea, keak laratzetik goiti egiten duelarik.

Suari beha

hegan doakit gogoa 
erre gaberik.