Edmundo Gómez Mango, lehen urteurrena (1940-2019)

                               

Duela urtebete, gaurko egunez, Parisen hila. Uruguaiko irakasle, psikoanalista eta itzultzailea. Diktadura garaian erbestean egon zen, Parisen, eta bertan psikoanalista ospetsua bihurtu zen, psikiatria, giza eskubide eta literaturan aditua zelarik. Hainbat aldizkaritako kolaboratzailea, besteak beste, BRECHA-koa

Irakasle aritu zen zen IPAn, Instituto de Profesores Artigas-en eta bere ikasle izandako batek horrela gogoratzen du: “Beste Uruguai bat zen, ez gaurkoa, literaturan, gure irakasle-praktikan eta gure intelektual-jardueran konfiantza eta indar gehiago geneukan gaur baino; Edmundo, gu baino pixka bat zaharragoa baina ez askoz zaharragoa, indar horren iturria zen guretzat.”

Uruguaiko diktadura garaian, Edmundo Gómezek, beste anitzek egin zuten eran, erbesterako bidea hartu behar izan zuen, noiz eta 1976an,  nora eta Pariserat. Bertan Psikoanalisten Frantziako Elkarteko burua izan zen, baina ez zuen ahantzi ez Uruguai, ez literatura. Hartara, Juan Gelman-en inguruko liburu bat idatzi zuen, Sobre la poesía de Juan Gelman: el llamado de los desaparecidos, Juan Gelmanen poesiaz: desagertuen deia. (Calicanto argitaletxea, 2014)

J B Pontalis psikoanalistarekin batera, 2012an idatzi zuen Freud con los escritores (Buenos Aires, Nueva Visión, 2014). Sarreran, hauxe idatzi zuen:

“Azken finean, psikoanalisiak eta literaturak ez al dute xede bera? Alegia, biek ez al dute  giza arimaren konplexutasuna islatzea, giza arimaren izaera gatazkatsua, aztoratzailea, iluna  agerian uztea helburu?”                                                                

Itzultzaile ere aritu zen, eta frantsesetik Baudelaire-ren Las flores del mal  (Ediciones de la Banda Oriental) liburu kanonikoa itzuli zuen,

Artikulugilea ere bazen, eta politikaren munduko pertsonaiez eta gaiez hainbat artikulu idatzi eta argitara eman zuen, bai Papeles de Montevideo-n, bai Uruguaiko Liburutegi Nazionalaren aldizkarian, bai Frantziako Elkarte Psikoanalitikoaren aldizkarian, bai Brecha-n. Artikulu horietan guztietan literaturatik psikoanalisirat egiten du jauzi bien arteko lengoaia komun bat aurkitu izan balu bezala; ez du behartzen literaturaren kanpoko ikuspegi batetik begiratzera, bi esparruak, psikoanalisia eta literatura hartzeko gai den lengoaia batu baten ikuspegitik baizik. Haren saiakeretan agertzen diren gaiak, honakook: atzerria, herri-mina, galera, desagerketa... Exiliatua izan zenez, berea bezalako egoeretan zeuden beste batzuk ulertzeko gauza zen; era berean, muga-mugako egoeratan zeudenak ulertzeko gai ere bazen. Izan ere, Edmundo Gómez Mangoren testuak irakurri ahala horixe da hartzen duzun sentsazioa, alegia, idatzi ahala ikasten ari zelako sentsazioa, duela hamar urte Hendaian idatzi zuen eta Zurgai aldizkarian argitaratutako artikulu batean, oso nabarmena egin zaidana.