Liburuaren hasiera eredugarria iruditu zitzaidan:
City hoteleko gelan Hans Langsdorff—ek bi idatzi zituen: bata, emazte Ruthi eta alaba Ingridi; bestea, Agintaritza Gorenari: “ohorearen arrastorik duen kapitain batentzat etorkizuna ez liteke ontziaren bestelakoa izan”. Ordu batzuk lehenago, hilabeteetan manupean izan zituen gizon guztiak agurtu zituen. Bi azalak ohe ondoko mahai gainean utzi eta kanporantz behatu zuen: udako gaua Buenos Aires altzoan kulunka. Azkenaldian sarritan bezala, Rügengo labarrek hartu zioten gogoa, Baltiko gainean zintzilik. Gala-uniformeko botoi urrekarak doitu zituen. Armairua zabaldu, oihala esku artean hartu, zurezko atea zarratu eta, Alemaniako banderan bilduta, ohe gainean etzan zen. Sabaiko hezetasun orbanean korazatu baten aginte zubiaren itzala ikusi zuen, eta masta bat ostean, baga artean hondora zihoazenak. Hasperen egin zuen.
Tiro hotsak aldameneko geletako bezeroak iratzarri zuen.
Liburuak berehala harrapatu ninduen. Agian Graff Spee korazatuaren historia epikoa ezagutzen nuelako. Edo agian Iruñeko ostatu ezagun bat agertzen delako:
Hala dugu usadio hartua, lau urte edo izango dira honezkero astearte goizero Roch-en elkartzen garela. Arratsaldez ematen ditu eskolak Estebanek, eta niri ere egoki datorkit ez ohiko elkarrizketaren bat edo ez badut, Kafearena ez da aitzakia besterik heure artean bilduta, egunkariak ukondopean ditugula, honetaz eta hartaz aritzeko. Ez da kikaretakoa, noski, batzen gaituena. Kafea barik hitza dela behar duguna jabetzen da bat, entzutea eta mintzatzea, arian kode propioa gatzatzen joatea, dakiguna besteari poltsikoan uztea eta, hala, sartu garenean baino gehixeagorekin ateratzea hor barrena hobeto ibiltzeko. Eta aitortzen lanik ematen ez didana: konpainiaren gozoa. Bakardadearen kontrako antidoto eraginkortzat dut, nik gutxienez, Roch-eko ostera. […] egia esan, kafea lagunik gabe hartzeko aparteko gogorik ez nuen.[…]
Edo agian idazlea ezer baino lehen poeta dela agerian gelditzen delako liburuko prosan zehar:
Asteak, hilabeteak, urteak ikusteke emanda ere, azalpen handirik gabe denboraren zanga urrats luzez igarota, bertan duzun horietakoa duzu Maite.
Baina ez. Esan dezadan klarki: liburuak harrapatu ninduen Itoitzeko urtegiaren gaia eta desagertu politikoen gaiak uztarturik agertzen direlako, portada ederrean agerian gelditzen den modura. Bide batez, ze gutxitan ikusten den euskal literaturan hori bezalako portada ona!
Apirilean liburu honen karietarat eman zioten Zilarrezko Euskadi saria merezia duelakoan nago, eta irakurleak liburuan aurkituko du Aranbarri bete-betean aurkituko du.
Hartara, zailak diren hitzak erabiltzeko betiko joerari eutsi dio Aranbarrik, besteak beste, honakook: kurlinta, martzala, urguna, laru, mendre... eta denerik.
Hitz hori, denerik, liburuaren 25. orriko paragrafo batean agertzen da, eta ulertu, ulertu egiten da aise testuinguruari esker.
[...] "Lau urte zeramatzan eta denerik egina zen: tabernari Madrilen, edari banatzaile Iruñean. Baita biltegiko zaintzaile ere, eta azkenaldian, igeltsero Txantrean." [...]
Baina zer da denerik? Denetarik bai, baina denerik?
Mitxelenaren Orotariko Hiztegian ez da agertzen, ezta Ereduzko Prosan ere... Denetarik ikusi eta irakurri dut, baina inork ikusi edo erabili al du denerik?
Tira! Bitxikeria hori gorabehera, liburu ona ene irudiko... baina nire neskalagunari, adibidez, ez zaio gehiegi gustatu... Istorioa bai, baina ez nola dagoen idatzia. Denetariko iritziak... Denerik?
Nolanahi den ere, bukatzeko, ekarri nahi dut kaiera honetara liburuan nola agertzen den desagertu politikoen eta errepresioaren afera Argentinan. Errepresio garai beltzenetan batzuek eta besteek ze jarrera hartzen duten. Lagun bat eraman dute militarrek eta "Ez ba du ezer egin itzuliko dute" edo "Ez dadu ezer egin agertuko da" diote batzuek... Eta "Bi deabruen teoria nagusituko zen; alegia, militarrak gaizki ari zirela, baina joan zutena ere ez zela aingerua".
Euskal Herrian eta azken egunotan Nafarroan eman diren atxiloketak direla-eta, batzuek berdin jokatu dute...
Nork esan zuen literatura errealitatetik at zegoela?
Posts
1 comment:
Denerik horri buruz. Guk Arratia aldean hala erabiltzen dugu, aurkituko duzu adibide franko han-hemen sarean. Ablatibo zaharra delakoan nago, hala erakutsi ziguten guri behintzat, etxerik etxe-eta (etxetik etxera, alegia).
Post a Comment