Bazko astelehenean, apirilak 2, hitzordua Saran

Sarako Idazleen Biltzarra aurten ere bi egunez eginen da, apirilaren 1ean eta 2an. Zalantza handiak ditut egokia ote den bi egunetan egitea, baina aurten ere, iazko ildoari jarraiki, hala eginen dute.

Aurtengo edizioan olerkigintza nahi dute bereziki aipatu eta poesiari buruzko mahai-inguru bat antolatu dute astelehenerako, 3retan: Ttotte Etxebeste urruñarra, Amaiur Blasco saratarra, Juankar Mugartza irunxemea eta laurok izanen gara solaskideak; bi lapurtar eta bi nafartar alegia, mugaz bi aldetako poesiaren arteko zubia eginda.

Eta aurten ere, besteak beste, poesiaren alde hainbeste lan egin eta egiten jarraitzen duen Auxtin Zamora Hatsa elkarteko buruari urteko sari honorifikoa emanen diote. Ederki merezia, doike! Hatsaren olerki bustiak izeneko ikusgarria erakusteko parada ere izanen da.

Sarako Idazleen iazko biltzarren Auxtin Zamorari sari ttipi bat eman nion eta, bere xumean, badakit gustatu egin zitzaiola...

Inpunitatearen aurkako irudiak: Bloody Sunday

Elkarrekin Esnatzeko Ordua nobelaren hasieran, Kirmen Uribek Thomas Mann Nobel saridunaren aipu bat ekartzen digu gogora: “Benetako gertaera bat idazteko premiazko da hura jazo zenetik urte batzuk igarota izatea; edo, bestela garai historiko berri batean sartuta egon behar duela gizarteak”.

Inpunitatearen aurkako irudiak izeneko zikloa prestatu du Sanferminak 78 gogoan elkarteak. Hiru filmez osatutako ziklo honetan, atzo ikusi genuen Irlandari buruzko Bloody Sunday. Paul Greengrassen-en film hau, 2002koa da, Bloody Sunday edo Igande Odoltsuko gertaerak izan eta handik hogeita hamar urtera egina. Eta ikusi genuen filma duela hamasei urte egina da; beraz, duela berrogeita hamabost urte pasatu dira igande odoltsu horretatik eta Irlanda beste garai historiko batean sartuta dago.

Filmean ikusi genuen 1972ko urtarrilaren 30ean Derryn gertatutakoa. Igandea zen, eta arratsalde hartan eskubide zibilen aldeko manifestaldi baketsuaren aurka oldartu ziren soldadu britainiarrak: 14 hildako eta beste horrenbeste zauritu eragin zituzten. Horietako bat, Tony Dohertyren aita, Paddy Doherty; Tony Doherty, atzo etortzekoa zen lagun irlandarra, azkenik ezin izan zen etorri.

Inpunitatearen aurkako irudiak zikloari hasiera eman zitzaion atzom, eta datorren asteartean, 20an, Mexikoko Tlatelolco, Las claves de la masacre, —Sarraskiaren gakoak— eta hilaren 27an Kataluniako La Revolta Permanent —Matxinada iraunkorra—. Atzo Iruñean eskainiko den emanaldi bakarrean Bloody Sunday ikusi genuen. Bloody Sunday: Igande Odoltsua, Igande Madarikatua. Bloody Sunday-z geroztik, Irlandan ezer ez zer berdina izan. Eta atzoko filma ikusi eta gero, U2 taldearen Bloody Sunday kanta mitikoa ere ez dugu berdin adituko. 

Haiku Tailerra berriz martxan

Talde txikian haikugintzan sakontzeko asmoz bilduko gara martxoaren 12an, astelehena, 19:30etan, Nafar Ateneoaren egoitzan. Aurreko urteetan egin dugun gisara, aurten ere hilean behin biltzeko asmoa dugu eta, esan gabe doa, ateak zabalik daude

Emakume samurai ospetsuenak

Gaur zortzi Emakumeen Nazioarteko Eguna izanen dela eta, emakume-samuraiak ekarri nahi ditut blog honetara, zeren eta badakit, jakin, Iruñerriko eskola batean Japonia lantzen ari direla.

Emakume-samuraiak ere egon ziren, onna-bugeisha direlakoak, gizonezkoen pare borrokatu zirenak; goi mailako bushi kastakoak, ohorea eta etxea defenditzeko armak baliatzen trebatuak, senarrak edo beste ahaideak gerran zeudalarik.

Onna bugeisha-k “emakume gerlaria” esan nahi du, eta emakumeentzat katana baino egokiagotzat jotzen zituzten beste armak erabiltzen zituzten, hala nola arku eta geziak edota naginata (xafla kurbaduneko alabarda moduko bat, goiko irudikoa); halaber, arinak eta txikiak beste arma batzuk baliatzen zituzten, daga baten moduko kaiken eta tanto direlakoak.

Emakume-samurai hauen urrezko garaiak Heian garaia (794-1185 K.o.) eta Kamakura garaiak (1185-1333 K.o.) izan ziren, eta Edo garaian euren garrantzia txikiagoa izan zen. Halere, emakume-samurai batzuek, urteak joan eta urteak etorri, tradizioari eutsi zioten, XIX. mendeko txuri beltzezko argazkiek erakusten dutenez, argazkietako emakume batzuk modeloak izan litezkeen arren.

Denboraren joanak ez du, haatik, emakume-samurai batzuen izenak ezabatzerik lortu, eta gaur egunera arte emakume-samurai horietako batzuk ezagutzen ditugu, baita euren historia ere; ongi ezagutu ere kasu zenbaitetan, gutxi-gorabehera beste bezbaitetan. Zerrendan daudenak badira ere, izanen ziren beste anitz zerrenda honetan ez daudenak; nolanahi, hona hemen, Japoniako bost emakume-samurairik ospetsuenak: 

Jingu enperatriza

Emakume-samurai ospetsuena Jingu enperatriza (169-269 K.o.) izan zen, Korea konkistatu nahian Chuai senarra hiltzean bere ordez jarri baitzen buru, bai armadan baita gobernuan ere. Alabaina, Jinguren historia zalantzazkoa da, eta aditu askoren iritziz, litekeena da elezahar bat izatea, eta ez benetako historia.

Tomoe Gozen

Era berean, zalantzazkoa da Tomoe Gozen-en historia. Genji eta Heike klanen arteko gatazketan aritua, Tomoe Gozenen balentriak XIII mendeko Heike Monogatari poema epikoan jasota daude, baina mende bat lehenagoko gertakariak dira bertan kontatzen zaizkigunak. Bertsoen bidez kontatzen da nola dama hau, zaldun aparta izateaz gain, arku eta naginata erabiltzaile trebea ere bazena, Kioto hiriaren konkistan aritu zela, oso argi ez dagoen kontua, Tomoe Gozenik izan zenik ere oso argi ez dagoen gisa berean. 

Batzuek diotenez, Awazu-ko guduan hil zuten, Minamoto no Yoshinaka senarrarekin batera; beste batzuek diotenez, aldiz, senarra exekutatu egin zuten, shogun batek etoikeriaz akusatuta, eta Tomoe Gozen ez zen emaztea, zerbitzari bat baizik; beste bertsio baten arabera, berriz, guda horren ondoren ezkondu omen ziren. Batek daki…

Hojo Masako

Genji eta Heike klanen arteko gatazka horretan bertan ere beste onna bugeisha ospetsu bat ere borrokatu zen, Hojo Masako, eta, antza, hau bai benetakoa izan zela. Shogun baten alaba, beste shogun baten ama eta beste shogun baten emaztea izan zela jasota dago. Senarra hil eta gero, armak baztertuta, moja bihurtu zen... baina geroago, moja izateari utzi eta armen bideari ekin zion berriz ere, moja shogun ezizenez ezagun bihurtu, oso bitxia izan ez zen zerbait, ezizen bera eman baitzitzaion Tomoe Gozen-i ere, bere bizitaren inguruko bertsio anitzetako baten arabera. Bizitza korapilotsua izan zuen, liskar eta azpijokoz betea, harik eta Hojo Masako 69 urte zituela hil zen arte.

Mochizuki Chiyome

Emakume-samurai baten aldaera dugu XVI. mendeko Mochizuki Chiyome izenekoaren kasuan: senarra gudu batean hilda, Takeda Shingen daimyo-k edo jauntxoak emakumezko agente sekretu sare bat osatzeko agindua eman zion, kunoichi izeneko emakumezko agente sekretuak: espioiak, mezu kodetuen eramaileak, etsai nagusien akabatzaileak... Haien arrastoa, itxauraldatua bada ere, bideojoko eta anime zenbaitetan aurki dezakegu.

Nakano Takeko

Azkenik, baina ez garrantzi gutxiagokoa, Nakano Takeko ekarri behar dugu lerrotara, ez baita Erdi Aroko pertsonaia bat, XIX. mendekoa baizik (1847–1868). Joshitai izeneko emakume-samuraien taldeko burua izan zen Aizu batailan, Bolshin guduan, Tokugawa shogunaren eta enperadoreari boterea itzuli nahi zioten klanen arteko Japoniako gerla zibilean. Post honetako lehen bi irudiek horren berri ematen digute. Emakume-samurai taldean aitzindari, Nakano-k, eskuan naginata zeramala etsaiei eraso egin zien harik eta tiro batez (gezi batez, beste bertsio batean) zauritu egin zuten arte; orduan, gatibu izan baino lehen, bere buruaz beste egin zuen seppuku eginda, burkide leial batek lagunduta —burua moztuz— batailaren erdian. Fukushimako Hōkaiji tenpluan ehortzi zuten taldekideek, eta urtero egiten da bertan haren omenezko ekitaldi bat.