2020-05-12

Basoko izakiei buruzko elezaharra

Aspaldi handian,
animaliak eta landareak
mintzo ziren garaian
basoko izakiak bizi ziren
gure mendietan.
Amalur, Basajaun eta Aker
gurean ziren nagusi
Ilargiarekin eta Eguzkiarekin batera

Amalurraren alde banatan
Ilargia eta Eguzkia begirale zirelarik
pagoak eta haritzak
astigarrak eta izeiak
makalak eta zurzuriak
zabaldu egin ziren
aise zabaldu ere.

Basajaunaren oniritziarekin
animaliak eta piztiak ere
barreiatu egin ziren
aske barreiatu ere
azeriak eta urtxintxak
otsoak eta arranoak
muxarrak eta erbinudeak.  

Aker, berriz, lur azpiko leize
eta kobazuloetan bizi zirenen
zaintzailea zen,
eta begira zituen
satorrak eta sugeak
sagu-zaharrak eta zizareak
gizon eta emakumeak.
Baiki, leize-zuloetan
gizakiak bizi ziren
emakumeak eta gizonak
zenbat eta bizkorragoak
hainbat eta trebeagoak
are gehiago mintzoaren jabe egin zirelarik
zenbat eta abilagoak
gero eta ausartagoak
are ageriago suaren jabe egin zirelarik    

Akerraren adarrak
okertu egin ziren
gizakiak zuhaitzak bereizten hasi
eta fruituak ematen zituzten arbolak
landatzen hasi zirenean
eta are gehiago okertu ziren
gizakiak piztiak bezatzen hasi
eta animaliak abere bihurtu zituenean.

Denbora kontua baino ez zen izan,
abere anitz zituztenak aberastu
eta aberats bihurtu zirela
leize-zuloetatik atereaz eta
Lur osoan barreiatu egin zirela
basoari tokia kenduz,
eta animaliak ehizatuz,
neurrian hasieran
neurrigabe gaur egun.

Ilargia eta Eguzkia,
handiegiak izanik eta
gizakiengandik urrunegi egonik
zeru goienetan aritzen dira
txandaka, lasai asko,
gauez bata
egunez bestea,
Amalurraren lagun
nekaezin eta erneak,
bata zein bestea
noiztenka kukutu egiten diren arren,
gizakiek horri eklipse deritzelarik

Amalur, Basajaun eta Aker 
gizakiaren hedatzeaz geroztik
gorderik bizi dira gurean
ezkutaturik mendi altuetan
eta gorderik baso sarrietan;
horregatik behe-lainoak,
eta langarrak hartutako mendietan
noizbehinka ikusten ahal dira,
azken buruan beraiek izan baitziren
nagusi aspaldi handian
eta nagusi dira oraindik ere
baso trinko gordeetan.

Horren guztiaren adierazgarri eta adierazle
hiru enbor berezi daude,
noizbait zuhaitz izan zirenak
orain Amalur, Basajaun eta Aker
itxura hartuta irauten dutenak
non eta Basoan,
Basoa pasealekuan
non eta Eguzki plazaren eta
Ilargi plazaren artean,
Berriozarren, Iruñea ondoan,
Euskaldunon Hiriburuzagitik hurbil.






Eta hala zan ala ez bazan, sar dadila kalabazan
eta atera dadila, Euskal Herria plazan