Angel Urrutia omentzeko errezitaldian

 

Angel Urrutia poesia talde bat da, gaztelaniazko poesia lantzen duena. Lekunberrin jaiotako Angel Urrutia Iturbe poeta zenaren izena daramana. Atzo Lekunberrin bertan Nafar Ateneoaren Angel Urrutia taldekoak ez ezik, Joxemial Bidador taldeko olerkari euskaldunok ere parte hartu genuen haren omenezko errezitaldian. izan ere, Angel Urrutiak erdaraz idatzi zuen arren bere obra ia osoa, euskarazko poema gutxi batzuk ere utzi zituen izkiriaturik, baina Angel Urrutiaren alde euskalzalea menostua izan da, maleruski. Informazio gehiago Juankar López-Mugartzak  idatzitako artikulu intereagarri askoan, Forntes Lingua Vasconum aldizkarian argitaratutakoan.

Angel Urrutia taldearen 25 urteko ibilbidea ospatzeaz gain, batez ere atzoko saioan Angel Urrutia bera ezagutarazteko eta omentzeko xedez parte hartu nuen, eta poesia-errezitaldian zer hoberik soneto baten bidez baino, Angel sonetista handia izaki? Hona hemen nire ekarpena atzoko emanaldirako. 

Angel Urrutia, agur t’erdi

Iritsi da iritsi agur egitekoa 

Lekunberrin gaude, zuei eskerrak aurrena 

bihoakio poetari gure omena, 

agur eta aintza Angeli, behin-betikoa

Ama-hizkuntza euskara, gogaide sormena 

Uitzin hazitu arren, Lekunberrikoa 

sonetorako jaidura erabatekoa 

gazterik hil zen-eta, horixe da txarrena 

Gogoan Euskal Herriari olerkiak saila daramatzat

Berriz piztuko da, ez ahaztu, atxik azkar!

Gernikako Arbola har dezatela aintzat  

 

Gogoan Angel Urrutia, poeta nafar,

inork ez dezala har bigarren mailakotzat 

inork ez beza Urrutia ahaztutzat har. 

Errezitaldi ederra eta naroa atzokoa, Nafarroa Garaiko bi hizkuntzetan idazten dugun Nafar Ateneoko poeten arteko loturak egiteko eta sendotzeko balio izan duena.

Gerraren kontra, lehen lerroan

Iruñeko Gaztelu plazan, jendaurrean aurkeztu dugu Gerraren aurkako hitzak / Palabras contra la Guerra 2023/2024, aurreko bi urte horietan gerraren aurka egindako ekitaldietan irakurri ziren testu antimilitaristen bilduma, Liburuaren aitzin-solas laburra, hiru ataletan banatuta, jarraian irakurgai.

Hasiera 

Liburu honetan, lagun anitz eta askotarikok idatzi dituzten testu, istorio, olerki eta aldarrikapenak aurkituko dituzu. Ekimen hau ez gaur goizekoa. Urtez urte eta lerroz lerro egin da hogeitaka urte luzez, laurogeita hamalautik. nahi baino urte gehiagoz. Izan ere, paradoxikoa badarik ere, eskuartean duzun liburu hau plazaratzen duen ekimenaren helburua desagertzea litzateke, alegia, urtero gerren kontrako ekimen hau errepikatu behar ez izatea. Gu ere ez gara gaur goizean sortuak, ordea, zeren eta gerrak, izan, badira: Sahara, Palestina, Ukraina, Sudan, Libano, Siria, Somalia, Yemenen... 

Gerra horietan guztietan, NATO eta enparauak leporaino sarturik daude, interes geopolitiko eta ekonomiko inperialistak xede eta helburu dituztelarik. Katixa Agirre idazleak dioenez, “Zer esango dizuet, ba, lagun zahar baten erruz. Kapitalismoa du izena, eta estraktibista abizena”.

Horregatik gerra-hotsak diraueino, gerraren kontrako ahotsak eta hitzak biltzen eta zabaltzen jarraituko dugu hau bezalako liburu baten bidez. Bihotzetik ateratako ahotsak eta hitzak aurkituko dituzu, bihotzetik eta bihotzez izkiriatuak, norbanakoen hizkiak, hitzak eta lerroak, gerraren kontrako lehen lerro metaforikoa hitzez eta ekintzez osatzeko. Gerraren kontrako ahotsak eta bihotzak aurkituko dituzu lehen lerrotik.

Korapilo 

2025eko udaberri honetan bizi dugun nazioarteko egoera ezegonkor eta korapilotsu honen aitzinean, bi aldarrikapen egin nahi ditut, laburzki:

Alde batetik, gobernuei irmoki egiten diet eskaera bat: ordaintzen ditugun zergen euro bakar bat ere ez bideratzeko ez Israelera, ez Marokora, ez Ukrainako gerrara, ez beste inongo gerratara, ezta arma bakar bat gehiago bidaltzeko ere.

Beste aldetik, Europa zaharraren mandatarien ahotan “autonomia estrategikoa” barra-barra dabilelarik, gogora dezagun Hego Euskal Herriko gehiengoak ezetz erran ziola NATOri, ezezko biribila 1986ko martxoaren 12ko erreferendumean. Hori horrela emaitza hori errespetatzeko eta Ipar Atlantikoaren Akordioaren Erakundetik —NATOtik— jalgitzeko egiten dut galde, berandu baino lehen jalgi ere.

Bukaera 

Amaitzeko, baina ez horregatik garrantzi gutxiagokoa, dei egiten dizut, irakurle, gurekin bat egiteko gerren kontrako lehen lerroan. Ene nahimena da, hitzez hitz, lerroz lerro eta orrialdez orrialde, liburu hau goza dezazula nik aitzin-solas hau egiten gozatu dudan adina.

Bestalde, eta espero izatekoa zenez, Palestina izan gaur da testu gehien-gehienen mintzagaia. 

Olerki efrastikoa

 

Olerki efrastikoak adierazpide artistikoak dira, non olerkariak artelan bat abiapuntutzat edo oinarritzat hartuta —dela irudi bat, dela argazki bat, dela eskultura bat ene kasuan bezala—, artelan horren idatzizko deskribapen edo interpretazio bat egiten duen. Poetak beraz, koadro edo beste artefaktu artistiko baten lan osagarri bat egiten du, eta ez du zertan deskribapen hutsa izan; izan ere, artelana pizgarria da, akuilu, eta joko poetikoaren bidez, olerki efrastikoek artelanaren perspektiba ezberdin bat eskaintzen dute jatorrizko artelanari gehigarri bat eransteko, jatorrizko artelana zabaltzeko, orobat, artelanaren eta literaturren arteko uztarri bat sortzen delarik.

Pablo Juarros eskulturgilearen Izenik gabeko eskultura baten olerki efrastiko bat idazteko eskaera jaso eta uhartearraren eskulturaren argazki bat igorri zidan arduradunak, 

Argazkia ikusi eta irudia buruan jiraka-biraka ibili eta gero, hona hemen emaitza: soneto efrastiko bat

Eskulturak enegan pizten du gozamena,

limurtzaile, materiaz sortzen baitu hutsa

eta bizigai bilakatu izarren hautsa,

zizelkari onaren gaitasun nabarmena

Sentsazioa izaten da norberarena

obra berak irudi anitzak darakutsa

harrotzen du ezberdin norberaren errautsa,

baliatuz ukipena eta ikusmena.

Eskulturak iradokitakoa aditu

arnasa hartuta, askatu zure modura

berrasmatzeko behar baita betarik batu.

Sentimenduek sustatzen dute eskultura;

berdin alderantziz eskulturak ere ditu

gozpuzten eta erakusten

Horixe izan da Diversidades / Dibertsitateak erakusketarako ene ekarpema, hogeita bost artelanez eta bertze horrenbertze poemez osatua, Nafarroako Liburutegian maiatzaren 31ra arte ikusgai dagoena eta ekainean Nafarroako Parlamentuan ere egonen dena.

 

 

Andoni Iturrioz jaunari, esker onez

Arg.: Andrea Bella

Apirilaren lehen igandez eta  usadioari jarraiki. Hatsaren Poesia Eguna ospatu dugu Larraldean, Amotze-Senperen dagoen Andoni Iturriotz-en baserri ederrean. Bertan aurkeztu dugu aurtengo liburua, eta bozkarioz erraten ahal dugu XXVII. edizio honetako liburuan olerkari parrasta batek parte hartu duela, 128 egilek guztira, bertze urteetan baino gehiago. Aurkezpen saiora agertutako olerkariak ere, anitzak eta askotarikoak izan gara. Izan ere, Larraldea urte luze hauetan lagun poeta zaharrak berriz elkartzeko eta lagun poeta berriak ezagutzeko parada izan da

Arg.: Urtzi Urkizu

Argazkian ikus dezakezunez, olerkariok bat egin dugu euskararen zapalkuntzari aurre egiteko Baionan deitutako manifestazioarekin, mugaren bi aldetako olerkarion engaiamenduaren adierazgarri.

Haatik, oso litekeena da argazki hori ez errepikatzea, aurtengo hau izan baita, segur aski, Hatsaren Poesian parte hartzen dugunon azken bilkura Larraldean. Bada tenorea, beraz, Andoni Iturriotzi eskertzeko, bihotz-bihotzez eskertu ere, urte hauetan guztietan zehar Larraldearen egoitza eta babesa eskaintzeagatik. 

Horregatik aurtengo bilkuran errezitatu nuen poema ez da aurtengo edizioan argitaratuetako bat,  iazko liburuan agertutako soneto bat baizik, Andoni Iturrioz jaunari, esker onez, izenburu duena:  

Amotze-Senpere auzoan dugu Larralde,

kultur babesleku eta poeten habia

Andoni Iturriotz eskuzabalak utzia

Soneto xume hau egina dut haren alde.

Zuri esker, jauna, dugu biltzeko tokia

muga-gainetik elkartuz Ipar-Hegoalde 

erakusketa-areto, biltoki, sukalde

mugaz gaindiko euskal kulturaren zubia.

Urtero hartzen dugu olerkariok Hatsa 

urterik urte hogeita sei urtez egina  

ibilbide luze, jori eta aberatsa.

 

Iturriotz jaunaren laguntza gabe, ezina

Hatsaren arrakasta harengan ere datza

Eskualdun prestu, emankor eta atsegina.

                                

  Argazkia: Sabin Oregi

Bertzalde, apairua egin genuen eta biziki gustura aritu ginen hitz eta pitz, honetaz eta hartaz, eta kantua irrintzi eta bertsoak ere entzun ziren Larraldean. Atzo ikasi nuen, zuberotar batzuek ardoaren graduaz galdetzeko, zera galdetzen omen dutela: "Zenbat zaldi du ardo horrek?" Harrigarria enetako, erran gabe doa, eta ez dakit ardoaren zaldien edo sagardrogaren (sic) txinparten eraginez, baina denbora luzez bertsotan aritu gabe ere, Rikardo Gonzalez de Durana bertsolariari ihardespen xumea egiten ausartu nintzen, eta idatzi egin dut nonbait jasota geldi dadin.

Bertsotan hasiz gero
dena da hastea
ez da ezinbesteko
gazte izatea
Larraldean badugu
giro ezin hobea
honeraino helduta
hobe da moztea. 

Horra hor, bertsolarri (sic)  honen ausarkeria, bertsolarri bai, larri-larri ibili bainintzen hori osatzeko... eta bai, honeraino helduta hobe da moztea.

                                 

  

Infernuan erre daitezela Rafah-ko sarraskiaren erantzuleak

Thomas Gould Sinn Feineko parlamentariak Dublineko Parlamentuan egin berbaldiak hautsak harrotu ditu, harrotu dituenez.  

Ikusten ditugunean handik etortzen zaizkigun argazkiak, bideoak. telebista-irudiak, eta entzuten ditugunean umeak garrasika. Garrasika!

Israelek gizon, emazte, umeak erre egin ditu, bizirik kiskali ere.  15.000 ume, 45.000 gizon eta emakume! Eta umeak! Sinesgaitza da, zinez...  Gertatzen ari den genozidioa, sinesgaitza. Ume bat bururik gabe... Ume bat bururik gabe! Eta Israelek dio errore bat izan dela. Errore bat? Baina non dago gizatasuna? Non!

Espero dut Netanyahu infernu gorrian erretzea...! Infernuan erretzea bere jeneralekin eta eskuin muturreko gobernukideekin, bai, infernuan kiskali daitezela. Zeren eta gertatzen ari dena ez da soilik apartheid; izugarrikeria bat da, gerra krimena; izugarria; ikaragarria.  

Juduek, historian zehar  hamarkadatan izugarrikeriak jasan dituzten horiek beraiek nola uzten diote, euren Gobernuari, horrelako ekintza izugarriak egiten eta zuritzen beste gizaki batzuei. Gizakiak, bai; baina Netanyahuren begietan palestinarrak ez dira gizakiak. Baina gaur eta hemen, Irlandako Herriak dio: Palestina izan, badela. Israelen lotsarako! Lotsagarria baita egiten ari direna eta sekula ez da ahantzia izanen!

Gaur Berriozarren egin dugun Palestinaren aldeko kale agerraldian, Thomas Gould-en hitzok entzuteko parada izan dugu.