Olerki efrastikoa

 

Olerki efrastikoak adierazpide artistikoak dira, non olerkariak artelan bat abiapuntutzat edo oinarritzat hartuta —dela irudi bat, dela argazki bat, dela eskultura bat ene kasuan bezala—, artelan horren idatzizko deskribapen edo interpretazio bat egiten duen. Poetak beraz, koadro edo beste artefaktu artistiko baten lan osagarri bat egiten du, eta ez du zertan deskribapen hutsa izan; izan ere, artelana pizgarria da, akuilu, eta joko poetikoaren bidez, olerki efrastikoek artelanaren perspektiba ezberdin bat eskaintzen dute jatorrizko artelanari gehigarri bat eransteko, jatorrizko artelana zabaltzeko, orobat, artelanaren eta literaturren arteko uztarri bat sortzen delarik.

Pablo Juarros eskulturgilearen Izenik gabeko eskultura baten olerki efrastiko bat idazteko eskaera jaso eta uhartearraren eskulturaren argazki bat igorri zidan arduradunak, 

Argazkia ikusi eta irudia buruan jiraka-biraka ibili eta gero, hona hemen emaitza: soneto efrastiko bat

Eskulturak enegan pizten du gozamena,

limurtzaile, materiaz sortzen baitu hutsa

eta bizigai bilakatu izarren hautsa,

zizelkari onaren gaitasun nabarmena

Sentsazioa izaten da norberarena

obra berak irudi anitzak darakutsa

harrotzen du ezberdin norberaren errautsa,

baliatuz ukipena eta ikusmena.

Eskulturak iradokitakoa aditu

arnasa hartuta, askatu zure modura

berrasmatzeko behar baita betarik batu.

Sentimenduek sustatzen dute eskultura;

berdin alderantziz eskulturak ere ditu

gozpuzten eta erakusten

Horixe izan da Diversidades / Dibertsitateak erakusketarako ene ekarpema, hogeita bost artelanez eta bertze horrenbertze poemez osatua, Nafarroako Liburutegian maiatzaren 31ra arte ikusgai dagoena eta ekainean Nafarroako Parlamentuan ere egonen dena.

 

 

Andoni Iturrioz jaunari, esker onez

Arg.: Andrea Bella

Apirilaren lehen igandez eta  usadioari jarraiki. Hatsaren Poesia Eguna ospatu dugu Larraldean, Amotze-Senperen dagoen Andoni Iturriotz-en baserri ederrean. Bertan aurkeztu dugu aurtengo liburua, eta bozkarioz erraten ahal dugu XXVII. edizio honetako liburuan olerkari parrasta batek parte hartu duela, 128 egilek guztira, bertze urteetan baino gehiago. Aurkezpen saiora agertutako olerkariak ere, anitzak eta askotarikoak izan gara. Izan ere, Larraldea urte luze hauetan lagun poeta zaharrak berriz elkartzeko eta lagun poeta berriak ezagutzeko parada izan da

Arg.: Urtzi Urkizu

Argazkian ikus dezakezunez, olerkariok bat egin dugu euskararen zapalkuntzari aurre egiteko Baionan deitutako manifestazioarekin, mugaren bi aldetako olerkarion engaiamenduaren adierazgarri.

Haatik, oso litekeena da argazki hori ez errepikatzea, aurtengo hau izan baita, segur aski, Hatsaren Poesian parte hartzen dugunon azken bilkura Larraldean. Bada tenorea, beraz, Andoni Iturriotzi eskertzeko, bihotz-bihotzez eskertu ere, urte hauetan guztietan zehar Larraldearen egoitza eta babesa eskaintzeagatik. 

Horregatik aurtengo bilkuran errezitatu nuen poema ez da aurtengo edizioan argitaratuetako bat,  iazko liburuan agertutako soneto bat baizik, Andoni Iturrioz jaunari, esker onez, izenburu duena:  

Amotze-Senpere auzoan dugu Larralde,

kultur babesleku eta poeten habia

Andoni Iturriotz eskuzabalak utzia

Soneto xume hau egina dut haren alde.

Zuri esker, jauna, dugu biltzeko tokia

muga-gainetik elkartuz Ipar-Hegoalde 

erakusketa-areto, biltoki, sukalde

mugaz gaindiko euskal kulturaren zubia.

Urtero hartzen dugu olerkariok Hatsa 

urterik urte hogeita sei urtez egina  

ibilbide luze, jori eta aberatsa.

 

Iturriotz jaunaren laguntza gabe, ezina

Hatsaren arrakasta harengan ere datza

Eskualdun prestu, emankor eta atsegina.

                                

  Argazkia: Sabin Oregi

Bertzalde, apairua egin genuen eta biziki gustura aritu ginen hitz eta pitz, honetaz eta hartaz, eta kantua irrintzi eta bertsoak ere entzun ziren Larraldean. Atzo ikasi nuen, zuberotar batzuek ardoaren graduaz galdetzeko, zera galdetzen omen dutela: "Zenbat zaldi du ardo horrek?" Harrigarria enetako, erran gabe doa, eta ez dakit ardoaren zaldien edo sagardrogaren (sic) txinparten eraginez, baina denbora luzez bertsotan aritu gabe ere, Rikardo Gonzalez de Durana bertsolariari ihardespen xumea egiten ausartu nintzen, eta idatzi egin dut nonbait jasota geldi dadin.

Bertsotan hasiz gero
dena da hastea
ez da ezinbesteko
gazte izatea
Larraldean badugu
giro ezin hobea
honeraino helduta
hobe da moztea. 

Horra hor, bertsolarri (sic)  honen ausarkeria, bertsolarri bai, larri-larri ibili bainintzen hori osatzeko... eta bai, honeraino helduta hobe da moztea.

                                 

  

Infernuan erre daitezela Rafah-ko sarraskiaren erantzuleak

Thomas Gould Sinn Feineko parlamentariak Dublineko Parlamentuan egin berbaldiak hautsak harrotu ditu, harrotu dituenez.  

Ikusten ditugunean handik etortzen zaizkigun argazkiak, bideoak. telebista-irudiak, eta entzuten ditugunean umeak garrasika. Garrasika!

Israelek gizon, emazte, umeak erre egin ditu, bizirik kiskali ere.  15.000 ume, 45.000 gizon eta emakume! Eta umeak! Sinesgaitza da, zinez...  Gertatzen ari den genozidioa, sinesgaitza. Ume bat bururik gabe... Ume bat bururik gabe! Eta Israelek dio errore bat izan dela. Errore bat? Baina non dago gizatasuna? Non!

Espero dut Netanyahu infernu gorrian erretzea...! Infernuan erretzea bere jeneralekin eta eskuin muturreko gobernukideekin, bai, infernuan kiskali daitezela. Zeren eta gertatzen ari dena ez da soilik apartheid; izugarrikeria bat da, gerra krimena; izugarria; ikaragarria.  

Juduek, historian zehar  hamarkadatan izugarrikeriak jasan dituzten horiek beraiek nola uzten diote, euren Gobernuari, horrelako ekintza izugarriak egiten eta zuritzen beste gizaki batzuei. Gizakiak, bai; baina Netanyahuren begietan palestinarrak ez dira gizakiak. Baina gaur eta hemen, Irlandako Herriak dio: Palestina izan, badela. Israelen lotsarako! Lotsagarria baita egiten ari direna eta sekula ez da ahantzia izanen!

Gaur Berriozarren egin dugun Palestinaren aldeko kale agerraldian, Thomas Gould-en hitzok entzuteko parada izan dugu. 

Txolinen abestia

Txolin gerrillaria

Txolin gerrillaria dugu Berriozarko inauterietako protagonista nagusia, eta Ezkabaren magalean berriz ere ibiliko da laster, urtero bezala, Artikatik Berriozarrerako bidean; aurten, gaur zortzi, hilaren azken egunaren iluntzean. Inauteri-festa, dantza, bozkario eta kanta... Txolin gerrillaria nor eta zer izan zen, blog honetan bertan aurki dezake irakurle jakin-goseak. Halaber, bada oraino Txolinen kanta ez dakienik, Berriozarren bizi bada ere... Hori horrela, kanta zoragarri hau hemen duzu... Astebete, buruz ikas dezazun 

Txolinen kanta

Negu gorrian gaudela, 

heldu zaigu inautea

kaixatik atera behar

zure mozorroa

Aitzaki ona dugu, ba!

giro onean omenduz

Txolin gerrilaria

gizon ausartia

Dantza zazu Txolin, gerrilaria

dantza Txolin, arin, 

parrandari ez egin uko

uzkur zazu Txolin, frantses minutuko

zertarako duzu hainbeste trabuko (birritan)

Artikako alkatea

gizon sutsu txit prestua 

frantsesen kontrarioa

jo ta ke burrukan

Euskaldun zintzoa bera

arma biren jabea

trabukoa eta euskara

gerri eta mihian

Dantza zazu Txolin, gerrilaria

dantza Txolin, arin, 

parrandari ez egin uko

uzkur zazu Txolin, frantses minutuko

zertarako duzu hainbeste trabuko (birritan)

Alkatearentzat euskara

txoriak airea bezala

zer eginen zenuke zuk

airerik gabean

Orduan egin zuena

denok dugu buruan

zer eginen Txolinek

gaur egungo honetan

Dantza zazu Txolin, gerrilaria

dantza Txolin, arin, 

parrandari ez egin uko

uzkur zazu Txolin, frantses minutuko

zertarako duzu hainbeste trabuko (birritan)

Garaian garaikoa 

Iragan den mendearen laurogeigarren hamarkadan sortutako kanta da, Berriozarko Euskaltegiaren inguruan, eta artean Euskaltzaindiaren hainbat kontu lexiko eta beste finkatu gabe zeuden (kaixa*, kaxa; aitzaki*, aitzakia; zazu*, ezazu; burrukan*, borrokan; gerrilaria* gerrillaria, ihauteria* hitz bera, Iparraldean erabiltzen dena...), Baina nago hobe dela jatorrizkoari eustea, dagoen-dagoenean utzita, finean, kantatzeko eta abesteko izanik, ahozkoan guztiz ohikoak diren hutsegiteak direlako, bere garaiko abestia izaki.   

Garaian garaikoa dela, bistan da; erreparatu garai horretako pegatinari: itzuli-mingururik gabeko mezua, freskoa, bizia, zuzentasun politiko arrastorik ere ez duena... eta horregatik, hain zuzen ere, oso ona eta guztiz arrakastatsua, eta  kontestu historiko eta politikorik gabe guztiz ulertzen ez dena. Bidenabar, inork gogoratzen al du zer zer E.K.B,?

1989ko inauterietako eranskailua

 

Doneztebeko liburutegian; kronika ttipia

 

D oneztebe herriko liburutegira etorri eta ondoan aparkatzeko pagotxa izan dut, frontoiaren parean, laxoa izeneko modalitatea oraindik egiten den toki bakarrenetako bat. Doneztebera etortzea beti zait laketgarria, bertan barnetegi bat egin bainuen gazte nintzela euskara ikasteko... Haiek garaiak, haiek!

Kamishibai saioa emateko dena prestatu egin dut, lehenik ene burua, gero bertze guztia: butaia, ipuin sorta, aulkiak... oihal beltz bat ere jarri dut atzeko aldean umeek arreta gal ez dezaten.

Dena prest 16:54

Dozena bat ume etorri dira, lau magrebiar barne, eta arrunt gustura egon dira herriko beste umeekin batera. Lau ipuin kontatuta, zalantza sortu zait: borzgarrena antzeztuko dut ala Sukaldariaren kamishibaiak utzi dien ahoko zapore gozoarekin utziko ditut umeak? Bukatutzat eman dut saioa, nahiago baitut gogo pixka batekin uztea guztia ase-beterik gelditzea baino. 

Kalen eta biok etortzekoak ginen, baina Kalenek gripea harrapatu edo, hobeki esanda, gripeak Kalen harrapatu egin zuen, eta azkenik ni bakarrik etorri naiz, bai kamishibai saioa egiteko, baita hitzaldia emateko ere.

Dena prest 17:52

Hitzaldiaren amaierari erantsi egin diot azken diapositiba bat: Palmak igorritako argazki bat, non bi ume saharar dauden, handiak txikiari laguntzen diolarik, hizkuntz ariketa bat egiten, arbel txuri baten aitzinean. Argazkia hitzaldian egon direnei erakutsi eta galdetu egin diet ea irudi horrek zer iradokitzen dien, ea argazki horrek zer dakarkien gogora, eta azaltzeko, komentatzeko labur badarik ere, hitz batez nahi izatera.

B.-k erran du hunkigarria egin zaiola argazkia
A.-k adierazi du elkarlana egin diola iradoki
Z.-k, ordea, transmisioa ekarri diola gogora irudiak
T.-k, aldiz, aberastasuna, biek ala biek elkarrengandik ikasten dutelarik
A.-k, berdinen arteko tutoretza kontzeptua azaldu du argazkiaren kari.
Nihaurrek erran dut mutiko handiak txikiari nola laguntzen dion iruditu zaidala ederrena.

Zeinen gutura Doneztebeko liburutegian! Luzatu egin gara, luzatu, baina inori ez zaiola inporta dirudi. Izan ere, normalean 20:00 ixten da liburutegia, baina liburuzaina bera gurekin gelditu da, biziki gustura bera ere. Argazki bat eginen dugu bukatzeko?

Denak prest? 20:32 KLIK!