2008-12-31

Gaza, geza, giza...

Gaza
Gaza eta, oro har, Ekialde Hurbila oso urruti dago. Hain da urruti, ezen gure belarrietara ez omen dira heltzen bonbardatze masiboen oihartzunak, ez palestinar zaurituen garrasiak, ezta hildakoen isiltasun ozena ere. Hemen eta, oro har, Mendebalde ustez demokratikoan, lazgarria zait batzuen isiltasuna Gazako genozidioaren aurrean.

Geza
Bi munstroen teoriaren arabera, Gobernu Sionista txarra da, baina bonbei harrika erantzuten dieten gazte palestinarrak ere bai. Diskurtso hori garatzen duten guai horiek, Ongia eta Gaizkiaren gainetik agertu nahi horretan, ez dira palestinarren alde bustitzen... ez da politikoki polita eta, gainera, horrela, ez dira zipriztinduko. Bere burua ezkertiartzat jotzen duten guai asko dago, ez ardo ez ur, ez fu ez mu, zaporerik gabeko sasi ezkertiarrak: gezak.

Giza
Giza Eskubideen Deklarazioa paper-errea da Israelen. Ez ahaztu: euren irudiko, Israel Jaungoikoak hautaturiko Herria da eta Palestina agindutako lurraldea. Beste guztiok, kristau izan, musulman izan edo ateo izan, "jentilak" baino ez gara. Sionismoa arrazista da oso, eta Jaungoikoak emaniko lurra ari dira garbitzen. Lerrook idazterakoan 360 baino gehiago dira hildakoak, eta kopurua gorantz joanen da, Israelek dioenez, orain arteko erasoaldia "lehen urratsa" baino ez baita izan.

Goza
Etxea ezta enea, gozatzen baizen eztut. Esakune hori Luis Mitxelenaren Orotariko Euskal Hiztegian agertzen da gozatu hitzaren lehenbiziko adieran. Gobernu sionistak gozatzen du Palestina, baina Palestina palestinarrena baizik ez da. Estatu sionista inperialismo eta kapitalismoaren ondorioa da eta Palestina gozatzen, ustiatzen du Mendebalde kapitalistaren baimenarekin. Gaza-ko sarraskien aurrean eta epelkeria guai alferretan ibili gabe, goza dezagun guk elkartasunaren sugarra eta gora dezagun Palestinaren aldeko aldarria: elkartasuna itzaltzen ez den sugarra baita.

Gaza, geza, giza... horrek burura dakarkit Mikel Laboa zenaren kanta gogoangarria...

"Baga, biga, higa, laga, boga, sega,
Zai, zoi, bele, arma, tiro, pun!"

2008-12-20

Gasta Claus

Eguberri kapitalistaren protagonista Gasta Claus da. Coca-Cola-ren tresna lotsagabe den horrek, kapitalismo basatiaren paradigma den horrek, gorritik duen bakarra Coca-Cola-ren beraren kolore gorria da.
Ipuinen munduarekin dudan atxikimendua ez da gaur goizekoa. Har dezagun Hiru Txerrikumeak ipuina, koka dezagun Eguberrietako giro hünkigarri honetan eta, besta hünkigarri hauen atarian garela profitatuz, goza dezagun bideo zinez hünkigarri honetaz.



Gasta Claus hil da; biba Gasta Claus!

2008-12-18

Apoak eta igelak Berriozarren



“Apoak eta igelak elkarri zipoka biziko dira beti.” Koldo Izagirrek gaztigatu zigun Apoaren edertasuna ipuinean. Ezkabako Talaia honetatik tristuraz ikusi dut apoek igelekin zuten hitzarmena hautsi eta igelak bota dituztela udal gobernutik. Igelak, ilegalak hainbat eta hainbat lekutan, orain arte apoekin egon dira Berriozarko udal gobernuan, hiruna zinegotzirekin, UPNk bezainbeste... bon, Berriozarren UPNk hiru zinegotzi zituen, baina bat PPra pasatu berri da... harrapakariak banatzen direnez, anfibioak ere bai? Politika negargarria... Eguzkipean zabaldu zen berria; gero, anfibioen egunkarian agertu zen albistea. Samina sumin eta tristura amorrazio bihurtuta, azalpen on baten zain dago ama, zain aita, zain andre eta lagunak... Bene-benetan zergatik apoek hautsi dute hitzarmena? Nehork ez du sinesten kudeaketa arazoen aitzakia.

Bizkitartean, Berriozarko basoan harrapariek irri egiten dute apoen alkatearen lepotik, ahul ikusten dutelako eta, horregatik hain zuzen, etengabe erasoan jarraitzeko prest azaltzen dira hegazti: apoen alkatearen kontrako zentsura mozioa eskatu dute harrapakari ase-ezinen buruak... Anfibiok, ordea, goibel, harrapakarien presioa eramaten jakin ez duelako, legealdiaren hasieran -kostata- apoek eta igelek egindako hitzarmenari eusteko adorerik ez duelako izan. Antza, putreen agerkarietan argitaratzen denarekin asaldatuago anfibioen arteko elkar-ulertzeaz baino. Ai, apo! Bizi dugun egoera politiko negargarria gainditzeko ausartak izan behar, ez koldarrak!

Ez da hori kontua? Orduan, kalkulu politikoa al da dena? Alegia, apoen aurreikuspenak betetzen badira, igel ilegalak ezin izanen dira berriz aurkeztu eta igelen boto horiek... hain dira goxoak! Gero hurbilak erakutsiko digu apoek igeleen botoak eskatuko dituztela, apoek beraiek igelak udal gobernutik bota dituztela ahaztua edo. Gero hurbilean, hurrengo hauteskundeetan, apoek esango diete igelei: “Begira dezagun aurrera; emaguzu gaur hauteskundeotan botoa, barkatu gure zorrak. Izan ere, denok gara anfibioak...” Hori al da jokaldia? Mesedez, otoi eta arren! Igelak bai, baina ez motelak, ez txepelak, ez tentelak.

Igel batzuk suminduta, beste batzuk saminduta; baita apo batzuk ere; lehengoan aintziran apo batzuekin egon nintzen solasean... Apo arruntek ere ez dute ulertzen. Zin-zinez, apoen buruzagiek nahi al dute gaurko egoera gainditu? Edo poetak kantatzen zuen bezala, “bizimodu lasai batengatik, idealak galdu” al dituzte? Apoaren edertasuna ipuin bat da, baina ez dezagun ahantzi Koldo Izagirre maisuak irakatsi ziguna: okerreko bideari apo-bidea deitzen zaio.


2008-12-08

Zein beste mundukoa, Durangotik bueltan



Durangoko Azokan salgai egon den liburu hau, Zein beste mundukoa, irakurtzen bukatu berri dut. "Bizi taupadak" sailean argitaraturiko poema liburu honetan Karlos Linazasoro bete-betean topatu dut berriro ere. BERRIAn atera zen "Burlaizea poemetan" izeneko kritikak akuilaturik, gogoz ekin diot irakurtzeari. Liburua eskuetan harturik, Juan Kruz Igerabide-ren sarrera irakurri dut:

[...]

Bizitza eta txundimena, eta ironia, eta malenkonia punttu bat: “Bizitza atzo da; kendu ezingo diguten gauza bakarra”: Paradoxikoki, galdua duguna; baina, galdua dugularik, sufrikarioa ere arinagoa gertatzen da: “Izan den orok leunagoa du arantza”. [...]

Are gogo handiagoz jarraitu dut irakurtzen, eta espero nuen gazteentzat liburu hori ez dut aurkitu; ez dakit merkatuaren diktaduraren eraginez ote den, baina, gazteentzako liburua al da hau? Hala bada, DBHko 4. mailakoentzat edo Batxilergokoentzat: lexiko zaila aurkitu dut... haiku eta poema laburrak izanik ere, batzuk zailak direlakoan nago.

Bestalde, liburuan poema batzuetatik beste batzuetara jauzi handiegi dagoela iruditzen zait. Atzeko azalean dagoena, adibidez, poema zoragarria da:


Maite zaitudan laurdena asko da

Maite zaitudan herena aski da

Maite zaitudan erdia gehitxo da

Maite zaitudan osotasuna oro da

Eta hala ere eskas

Gehiago merezi duzu,

oro baino gehiago dena,

eta nik ez dakit oro baino gehiago ematen,

ez dakit ematen dena.

Ni osoa, maite, luze-laburrean,

ez baita zure laurdena


Hori eta liburuaren hasieran agertzen direnak ttukun-ttukunak dira:


Ahaztuak

ezin

ditut

ahaztu:

mihian

zaizkit

iltzatu


Baina 2. atalean, Egutegia atalean daudenak, oro har, betelanak iruditu zaizkit. Gainera, haikuak izan gabe haiku direnak ere topatuko ditu irakurleak, hunkigarriak batzuk, betelan diren beste batzuen ondo-ondoan.

Eta azken zalantza bat: 76. orrian dagoena ez ote da akats tipografikoa? Hutsaren barrengoa da poesia, atalaren izenburak berak salatzen duen gisara, ezen ez hutsaren hurrengoa...


Laburbilduz, liburu desorekatua iruditu zait. Zapore gazi-gozoa utzi dit idazle tolosarraren liburuak, zein beste mundukoa ez dena.

2008-12-07

Olaizola II.aren alde

Biharko finalean edozein gauza gerta daiteke, baina ni Olaizolaren aldekoa naiz. Ez dut ezer Irujoren kontra, ez horixe! Alabaina, goizuetarrak irabaziko duelakoan nago...
Lau t'erdiko finala izan genuen solasgai lehengo eguneko afari batean. Kontua da koadrilako batzuk Iberokoaren aldeko sutsuak direla eta, azkenik, porra bat egin genuen.
Badakizu jendeak nola edaten duen, nola berotzen duen muturra, nola erretzen den burua eta purua...
Inork esan ez dezan "ahaztu" zaiola, denon begi-bistan jarriko dut gaur lehengo eguneko porra... eta bihar, ikusiko da nor den hurrengo afariko kopak ordaindu behar dituena. Hitza hitz!


  • Piruk 22-15 Irujoren alde
  • Eduardok 22-16 Olaizolaren alde
  • Edortak 22-18 Irujoren alde
  • Albertok 22-17 Olaizolaren alde
  • Josemik 22-19 Irujoren alde
  • Josuk 22-14 Olaizolaren alde

Bihar ikusiko!

2008-12-05

Durango planetara bazoaz, bilatu Kensuke-ren Mundua

Ez dakit asteburu luze honetarako planik duzun. Edozelan ere, baldin eta Durangoko Azokara bazoaz, bila ezazu Elkar argitaletxearen saltokian Kensuke-ren Mundua.

Bon, Kensukeren Mundua "Kensukeren erreinua "da. Hala idatzi zuen Michael Morpurgok jatorriz, Kensuke's kingdom. Euskarazko izenburua gaztelaniazko bertsioaren kalko bat baizik ez da. Izan ere, alemanez Kensukes Königreich da, italieraz Il regno di Kensuke eta portugesez O reino de Kensuke. Baina gurean mundua. Euskal Herri mundu txikian, beti behera begira, hegoalderantz, gaztelaniari so... Nik duela hiru urte-edo irakurri nuen El mundu de Kensuke gaztelaniaz, eta gustatu zitzaidan. Orain berriz irakurri dut euskarazkoa eta -izenburuaren auzia gorabehera- txukun euskaratutako liburua iruditu zait, gustura irakurtzen den horietako bat.

Michael Morpurgo idazle britainarrak asko eta ongi idatzi du; duela gutxi -iaz?- haren beste liburu bat -Pacefull soldadua- euskaraz gozatzeko aukera izan genuen.
Michael Morpurgok azaltzen digu haren weborrian nola sortu zen Kensukeren mundua idazteko asmoa, nola aukeratu zituen izenak, noiz idatzi zuen...

[...]”Nabigazio-egunkariari begira nago orain. Papera apur bat zimurtuta eta horituta dago zaharraren zaharrez; nire idazkera, esku honetatik ateratako zirriborroak, ezabatzen hasiat eta higatuta daude zenbait orritan, baina gehientsuena ondo irakur daiteke. Hemendik ateratakoa nabigazio-egunkariko zenbait pasarte baino ez dira.” [...]


Krisiaren ondorioz aita langabezian; itsasontzi baten abiatzen da familia ingeles bat Peggy Sue itsasontzian: aita, ama, mutiko protagonista eta Stella txakurra.
Liburuaren hasierako atalak luzeak egin zaizkit; agian lehenago gaztelaniaz irakurria nuelako, agian zaila baita justifikatzen horrelako erabakirik; aitak berak diosku: “-Ez nau zoro-haizeak jo, aditzen? Aspalditik zebilen nire buruan jiraka, fabrikan lan egin dugun urte luze hauetan guztietan. Eta egia da, denbora luze horretan amets hutsala baino ez da izan agian.” Edonola, harrigarria da nola onartzen duten ideia familiako beste kideek: ”Amak te hurrupa txiki bat hartu zuen eta baiezko keinua egin zuen buruarekin, emeki.”

Bidaian idatzitako kaieraren justifikazioan ere inbertitu behar izan zuen Morpurgok istorioa sinesgarria izate aldera:
Eskoletan ez nintzen bereziki ona idazlanetan. Ez zitzaidan sekula gairik bururatzen, eta ez nuen jakiten nola hasi. Baina Peggy Sue-n erraza zen: koadernoa ireki eta idatzi, ez nuen besterik egin behar. Zeresana sobera nuen beti! Eta hori da kontua. Ohartu nintzen, ordea, ez nuela hitz bakar bat ere idazten. Idatzi ez, esan egiten nuen. Solasean aritzen nintzen buruarekin, besoarekin, hatzekin, arkatzekin, orri zuriarekin. Eta hala oroitzen dut orain, horrenbeste urteren ondoren: orriarekin berriketan aritu izan banintz bezala.


Pasarte hori erabil daiteke “eguneroko” testu motaren justifikazio gisa, gazteekin lantzen den eguneroko bat zer den eta nola idatz daitekeen ederki azaltzen baita. Hori ere luze egin zait... Australiako pasarte hori... Izan ere, 52. orrira arte ez da gertatzen denok espero genuela, alegia, kareletik behera erortzea protagonista; liburuaren herena irakurri behar izan dugu! Irla isolatuan agertzen da eta “benetan sinesten nuen nire eskariak bete egingo zirela, norbaitek entzungo zituela, begiak zabaldu eta Peggy Sue ikusiko nuela olatuen gainean hegan, nire bila. Baina ozeanoak basamortua zirudien, ostertzeko lerro zuzena ez zen inoiz eteten. Etsiak hartuta gelditzen nintzen beti, gogoa ilun, baina ez erabat lur jota. Ez, behintzat, lehendabiziko asteetan.” Robinson Crusoe moderno baten pare, irlan da gure mutila... baina ez dago bakarrik: Kensuke agertzen da, liburuari izenburua ematen dion japoniarra.

Hemen hasi da liburua zinez interesgarria jartzen. Agure japoniarra eta mutilaren arteko hartu-eman horiek tentsioa ematen diote istorioari. Japonierazko hitzak tartekatzen ditu -epilogoa eta gero agertzen da hiztegitxoa lagungarria da oso- eta hortik aurrera istorioa bizkor garatzen da... Ozeano Barean isolaturik gelditu ziren soldadu japoniar zenbaitek urteak eta urteak eman zituzten irla horietan... hori datu historikoa da, eta Michael Morpurgok ederki erabiltzen du, baita Nagasaki-n jaurtitako bonba atomikoaren kontua ere. Parametro horietan garatzen da istorioa, mutikoa eta agurearen arteko istorioa Kensukeren erreinuan... Baina orain ez dut gehiago kontatuko; aski izan bedi esatea istorio ederra dela, bukaera arte ongi kontatua eta epilogo hunkigarri batekin biribildua.

Post scriptum bat lexikoaren inguruko kezka bat plazaratzeko; zertan irabazten du liburuak “xextra” edo “gopor” hitzak erabiliz? Ene ustez, ezertan ez. Ez da gaur goizeko kontua, badakit; izan ere, Guy de Maupassant-ek aspaldi adierazi zuen:"Erabil dezagun zentzu ia ezin atxikizkoa duten izen, aditz, adjektibo gutxiago, baina erabil dezagun esaldi mota gehiago, modu gehiagotan eratuak, senez ebakiak, egokitasun handiko musikaltasun eta erritmoz jantziak. Saia gaitezen estilista bikainak izaten, ezen ez hitz bitxien biltzaile.”

2008-12-02

Aliquando bonus Sarasola dormitat

Duela hiru urte Zehazki hiztegi zoragarria argitaratu zen Dugangoko Azokaren bezperan, presaka argitaratu ere, Durango Azokan ahalik eta ale gehien saltzeko. Baina, esaera zaharrak dioen bezala, azkar eta ondo, usoak hegan.

Aiherkunde eta herrarik gabe doan mezu honetan zehaztapen batzuk egin nahi ditut. Izanez ere, Ibon Sarasolaren hiztegia oso lan-tresna ona da hizkuntzarekin lan egiteko zortea dugunontzat, eta hiru urteotan erabiltzearen poderioz, akats ttipi batzuk harrapatu ditut. Akatsok frogatzen dute latinezko esaera zaharrak gaztigatzen ziguna: "Aliquando bonus Homerus dormitat", alegia, Homero handia bera, noizbait, lokartu daitekeela... Hartara, Ibon Sarasola handiaren hiztegian aurkitutako akatsak ausartu naiz zerrendatzen, hiru urteotan maiz baliatu baitut hiztegi mardul hori.

Akatsak ez daitezela har kritikatzat, ni ez bainaiz nor Ibon Sarasola kritikatzeko, gure hizkuntzaren onerako egindako zehaztapen ñimiñoak baino ez baitira nireak, nire iritzi xumean eginikoak, Sarasolaren lan handiari deus ere kentzen ez dizkiotenak; kentzea baino, gehitzea izan baita nire asmoa, noizbait beste argitalpen bat eginez gero, aztertu eta kontuan har daitezen -edo ez-

Zehatz izateko, eta Andu Lertxundik erabilitako hitza neureganatuz, Zehazki-n honako hiztripuak zerrendatu ditut:


39. orrian: Alejandrino1 adj-m (verso) alexandrino.
Alejandrino2 adj-m.f (de Alenjandría) alexandriar, Alexandriako.
Baina dodecasílabo adj. (verso) hamabi silabako, alexandriar... dodekasilaboa? Ez al da hamalau silabakoa?


103. orrian baluarte

1. baluarte, gotorleku
2. (persona, cosa) gotorleku: Euskadi es un baluarte de la religión. Euskadi erlijoaren gortorlekua da... gortorlekua?


251. or. Estar con el agua al cuello, sua eta hura kokotsaren parean izan: no te lo pediría si no estuviese con el agua al cuello, ez nizuke eskatuko sua eta hura kokotsaren parean ez banitu; "h" dantzari hori...


598. orrian, akatsa baino eztabaidagarria izan daitekeen zerbait: leitmotif motivo Zergatik ez “leit motiv”?

Perífrasis “perifrasi” jarri du, ongi, baina 650. orrian paráfrasis “parafrase” jarri du eta, aurreko irizpideari jarraiki, “parafrasi” beharko luke, ezta?

2 aukera: 1goa, loreek usaintzen dute eta 2garrena, loreei usaina darie. Zergatik ez alderantziz?

794. orrian: "Salida de artistas" Artistentzako sarrera... Sarrera ala irteera?


Lengua galesa: Euskaltzaindiaren hiztegi batuan galesa agertzen da; Sarasolarenean galesera. Zein erabiliko dugu?


861. orrian Tetrásforo hitza ez da zuzena; ez da tetrásforo (sic) tetrástrofo baizik.

Post hau Ad maioren gloriam Lingua Vasconiae Nafarroaren Egunaren, Euskararen Egunaren atarian.

Ongi esanak kontuan hartu, eta gaizki esanak baztertu.

2008-12-01

Askatzen badizkigute, eraso egingo diegu




Gaurko Diario de Navarra-n aho bete hotz gelditu naiz albiste hori irakurritakoan.

Kontua da lau lagun, besteak beste José Cendón argazkilari galiziarra, Somalian bahitu dituztela. Bada, hango poliziako buruak adierazi du bahitzaileekin lehen kontaktua gauzatu dutela eta, erdarazko albisteak hauxe dioenaren arabera "bahitzaileek askatzen badizkigute, eraso eginen diegu"

Arraioa! A ze putakumea! Askatzen badituzte ere, berdin-berdin egingo die eraso! Eta, gainera, aldarrikatzen du! A zelako aparejua, gobernadore hori!
Fernando Lázaro Carreterren liburuaren osagarri polita: "El dardo en la palabra", Hitzean azkona, bide batez esanda, oso liburu gomendagarria.

Guztiarekin ere... A ze pagotxa dugun hizkuntza bat baino gehiago dakigunok; hizkuntza batean baino gehiagotan jolasteko aukera ez dute sekula izanen elebakarrek hiztripu hauei esker...