Hitlerren lehen argazkia

Eta nor da nini hori, txizaoihalarekin dagoena?

Fito da eta, Hitler andrearen semea.
Iritsiko al da izatera zuzenbiden doktorea?
edo Vienako Operan, tenorea?
Eskutxo horiek, begitxo horiek, sudurño hori...
norenak?
Sabeltxo hori, esnez betea, norena?
Oraindik inork ez daki
tipografoa, sendagilea, merkataria,
apaiz bat izanen den.
Hankatxo polit horiek nora helduko dira?
Nora?
Lorategira, eskolara, bulegora,
agian alkatearen alabarekin
ezkontzera?



Nini polita, aingerutxoa, maitia, gure kuttuna,
gaur dela urtebete, mundura etorri zenean,
ez zen seinaleren faltarik izan, ez lurrean, ezta zeruan ere:
udaberriko eguzkia, geranioak leihoetan,
piano baten soinua,
paper arrosan bildutako zorioneko seinalea,
erditu aurretik amak izandako amets profetikoa:
uso batekin egin zuen amets —zorionak—,
eskuetan hartuta —espero duzuena helduko da.
Kax-kax, nor da?
Fitoren bihotza taupadaka.



Txupetea, lerde-zapia, sastakaia, txintxirrina,
Jainkoari esker, ninia, egurra ukitzen dut,
oso osasuntsu dago,
kateme bat saskian,
gurasoen antza osoa dauka
eta familia-albun guztietako umeen antza ere bai.



Ez, ez, orain ez dugu kaxketarik nahi,
argazkilari jauna oihal beltz horren azpian klik egiteko zorian dago.



Klinger argazkigintza, Grehen kalea, Branau.
Branau leku txikia baina onesta,
merkataritza-enpresa sendoak,
auzokide onberak
ogi goxoaren lurrina eta xaboiaren usaina.
Patuaren urratsak ez dira aditzen,
ezta txakurren uluak ere.
Historia-irakasleak lepoko zurruna laxatu
eta apunteen artean egiten du aharrausi.

Wislawa Szymborska olerkari poloniarraren poema hau Gerraren aurkako hitzak ekimenaren baitan irakurri nuen iragan den ostiralean, Gaztelu Plazan

Baiona-Iruñea, 1943

Pierre Paul Etchegoyen abadea fite sartu da iluntzean ostatu txipira, beltzez eta gurutze handi bat lepotik zintzilik daramala. Lucien baserritarrak ez ikusiarena egin, eta hasieran ez du zirkinik ere egin, baina, hitz hauek aditzean, jiratu da:

- Lucien, hirekin behar diat mintzatu; presazko kontua duk.

Baserritarra aulki xumetik altxatu, eta kanpora joan da apaizari jarraiki, ostatuko beste lagun guztien begiak garondoan iltzaturik sentitzen dituela. Kaleko txoko batean, begi-zoliengandik apartean, apaiza xuxurla mintzo zaio.

- Saint Claire-ren inguruan gizon ezezagun batzuk ibili dituk gaur. Susmatzen diat Gestapo-koak litezkeela. Ez hadi agertu biharko hitzordura, badaezpada ere.

Baserritarrak irudikatu du abadea paperak-eta erretzen beheko suan, eta, arrapostua jakinik ere, galdetu dio:

- Bainan, segur Gestapoko-ak direla?

Lucienek hasieran pentsatu du abadea ez ote den gizon ezezagunen kontu hori estuegi hartzen ari. Alta, abadeak esku batekin heldu dio gurutzeari eta beste eskua Lucienen besaburuan jarrita irmoki ihardetsi du:

- Bizitza huntan, seme, deus ere ez duk segur, heriotza baino ... Otoi, lagundu behar didak. Hire esku gelditzen duk lagun horiek gordetzea eta eramaitea, bainan ez itzak eraman elizarat, zer gerta ere. Eta hi ere, adi ibili. Orain joan behar diat. Jainkoak lagun gaitzala.

Lucienek ez du sekula ikusi abadea horrela. Normalean aitorlekuan elkartu dira gaueko lan horietaz mintzatzeko... Herriko ostatu txipi horretara agertzea ere! Baserritarra ostatura itzuli, eta mahaira eseri da lagunen begiradapean. Ahots larriz adierazi die lagunei Parisen bizi den arrebaren senarra oso gaixorik dagoela, eta laster abiatu beharko dela Parisera.

Gaur horretan bertan, Pariserat baino, Hegoalderuntz abiatu da mendian barna bi hegazkinlari amerikar eta beste hegazkinlari britainiar batekin. Endarlatsa parean makurturik gurutzatu dute Bidasoa, karabineroak ohartu gaberik, eta goizaldeko bostetarako Gipuzkoako baserri batera heldu dira, neka-neka eginda eta aldez hitzartutakoa baina egun bat lehenago. Egun oso bat eman dute gorderik eta, atseden hartuta eta ederki berdindurik, hurrengo egunean Britainia Handiak Donostian duen kontsuletxera heldu dira hiru hegazkinlariak, ongi, onik eta uros. Lucien ez da Aitzinagako bere etxera itzultzerik izan: kontsuletxean jakinarazi diote Hendaian sarekada izan dela, eta Lucien-en baserrian ere egonak direla Gestapo-koak.

Pierre Paul Etchegoyen abadea 1944ko urriaren 26an hil zuten, Dachau kontzentrazio esparruan.

Abadeak, finean, arrazoi: “Bizitza huntan deus ere ez duk segur, heriotza baino“.

Maiatz aldizkaria argitaratu berrian agerturiko kontakizuna