2015-08-22

Selfie-aren aitzindaria

Gaur albiste-agentziek adierazi dutenez, ballet dantzari da hil egin da selfie bat egiteagatik. Guiorgui Mshvenieradze dantzaria, Georgiako Ballet Nazionalekoa, ito egin da urtegi batera erorita, selfie bat egiten ari zelarik. 26 urteko gizonezko gaztea “oso indartsua zen, baina erortzean konortea galdu zuen”, lekuko batek esandakoari kasu egitera. Nina Ananiashvili dantzari ospetsuak zuzentzen duen Georgiako Ballet Nazionaleko izar honen istripua “tragedia handia bat izan da; gizon ona zen eta dantzari hobea”.

Oso jende gutxik daki lehen selfie Berriozarko lagun batek egin zuela. Lehen selfie 1985 urtearen inguruan egin zuen Kaleberri tabernako Andresek. Kodak VR 35 kamera zahar ederra baliatu zuen, irudiko hori bera. 



 
Mundu digitalean batzuk ahaztuta duten eta bestetzuk ezagutu ez duzuen karretea jarri behar zen, eta baziren 12, 24 eta are 36 argazkiko karreteak. Anitz urtez argazkiak zuri-beltzean atera genituen, eta gero —hura zen hura, teknikaren lilura!— koloretan ere bai! Etxean ez bazenuen zure laborategi txikia propio antolatzen, karreteak errebelatzera eraman behar izaten zenituen... Orduan, batzuetan, ustekabeak hartzen zenituen: argazki guztiak ez ziren atera; edo argi izpiren bat sartuta argazki zenbait hondaturik ziren; edo 36 atera beharrean, 37 argazki zenituen! Haiek garaiak, haiek!

Andresen Kodak VR 35 zaharrak ez zuen tenporizadorerik, eta Andresek bere buruari argazki bat atera nahian, kamera apal batean jarri, erratza baten makila hartu, eta makilarekin botoi beltza sakatzean lortu zuen hemen duzuen irudia, lehen selfie, artean izen horrekin ezaguna ez zen arren. Argazkiaren ertzean ikusten den erratzaren makila urdinak salatzen du; gaur egun pedanteek selfie stick deritze.


 
Egileak berak aitortzen du ez zuela lehenengoan erdietsi, lehenbizikoan, makilarekin argazki kamera pittin bat ukituta argazkia mugitu zitzaiolako, eta Andres baino Andresen gelako apalategia atera baitzen... Argi dago, selfie egiteak beti izan ditu-eta, bere-berezko arriskuak... Baina orain, Guiorgui Mshvenieradze dantzariaren heriotza dela bide, selfie egitearena kirol arriskutsuen zerrendan sartu beharko dugu.

Nork esango zigun guri: Kaleberri tabernako Andres, selfie egitearen aitzindari! Baduzue aitzakia bat asteazkenean hasiko diren Berriozarko jaietara etortzeko.

2015-08-14

Akrostiko bat

Duela 7 urte nire olerki batzuk, dozena bat edo, Muxugorri izeneko bilduma batean agertu ziren, blog honetan bertan jaso zenari kasu egitea. Denboraren joanak begiaren memoriak higatzen dituen arren, bilduma horretako olerki batez oroitu naiz. Akrostiko bat zen, senide hil berri zela-eta idatzia.

Orain, duela hiru egun, gure ama hil zaigu, eta haren hutsunearekin bizitzen ikasi beharko dut. Bitartean, duela zazpi urte idatzitako hura berreskuratu dut: aliterazio anitz eta kultismo gehiegitxo duen arren, oraindik orain indar berezia hartu du. Oraindik amaren heriotzaren inguruko zurrunbiloan, hauxe da gorputzak eskatzen didana.



Ustekabean urrezko urteak urdintzean ulertu duzu
Bizitza by-pass bihurri bat baizik ez dela
Istant batean ia-ia ihesi iragan dena.


Sen ona duzu bidelagun bakarra
Urteek emandako eskarmentua, aholkulari
Nostalgiaren nebulosa nahasian ez galtzeko
Tenpus tiranoaren trena ez baita sekula gelditzen.


Sasi guzien gainetik eta
odei guztien azpitik
Memento oro balia, magikoa bailitzan
Ausaz, azken-azkena bailitzan.


Sasoian saia segitzen soilik senari
Ez egundo etsi, eta edonola eutsi
Maite duzunari, memento mori malapartatuan
Azken arnasa ahitu artean.







2015-08-08

Hiru miru ipuina eta prosa prosodikoa


Atzo, Larralden, Andoni Iturriotz, Auxtin Zamora, Maite Ramos, Mixel Mendiburu eta Ainara Maiarekin

Atzo Senperen izan ginen, Larralden, eta haikuez mintzatzeaz gain, Hiru Miru ipuinaz ere zerbait komentatzeko aukera izan nuen. Komentatzeko, baina, kontu gehiago banuenez, hona hemen atzokoaren osagarria, 

Zer idatzi eta nola idatzi. Idazleak hartu beharreko erabaki bikoitza. Nik baneukan zer idatzi, baina erabakirik zailena izan zer nola idatzi erabakitzea. Arrunta izan daitekeen istorio honek zuzen idatzita izateaz gain, doinu berezi bat behar zuen.

Agerikoa da ipuin orok zuzen idatzia behar duela, zuzentasun gramatikala conditio sine qua num dela testu bat testua izan dadin, gramatikalki correct izan behar duela; baina testu literario batek, gainera, prosodia ere eduki behar du, eta ez naiz soilik poesiaz ari, baizik eta prosaz, narratibaz.
Prosaren barneko erritmoa garrantzitsua da oso, prosaz idatzitakoak ere baduelako nolabaiteko melodia, nolabaiteko soinua. Izan ere, euskaraz kontatzearen eta kantatzearen arteko diferentzia letra batean datza, letra bakar batean baino ez: gure hizkuntzan kontatzea eta kantatzea elkarren eskutik datoz. Narrazioak idazten ditugunean ere erritmoa, prosodia atsegingarria, ezinbestekoa da, narrazioa narrasa izan ez dadin.

Nik prosa prosodikoa deitzen dudan horretan, idazlearen bihotzaren taupaden antzera, pultsua egon behar da, agian pultsazioak nabarmen nabaritu gabe ere, baina dudan sentsazioa da pultsurik gabeko testua testu hila dela, gramatikalki zuzena agian, baina ez literarioa, komunikatiboki eskas gelditzen dela.

Idazlearen pultsu horren arabera ikus daiteke testu artikulatua, ideien hurrenkeraz, sintaxiaz, esaldiaren barneko ordenarekin batera pultsua behar da. Transmititu nahi den giroa, sentsazioa, bata ala bestea izan, ez da soilik lortuko lexikoari esker edota koloreei —adjektiboei— esker, baizik eta batez ere, tonuari esker, pultsuari esker, eta horretarako ezinbesteko tresna dugu puntuazioa; ez bakarrik, baina batez ere, puntuazioari esker.
Hiru Miru ipuina hartuta, —eta ipuin hori argitaratzean zerbait aurreratu nuen blog honetan bertan— orrialdez orrialde eta beldurrik gabe, baliatutako puntuazio zeinuen erradiografia egiten baduzu, begi-bistan izanen duzu ipuinaren barneko artikulazioa, hezurdura guztia, orrialdez orrialde ipuinaren erritmoa, musika edo prosodia ezartzen duena. Horretan datza gakoa, eta ez soilik izenburua bi hitz hoskidez egina delako, ez soilik aliterazioetan... 

Lexikoari dagokionez, sinonimo batzuk ez erabiltzea erabaki dut; hausnartutako erabakia izan da. Sinonimoak aberastasun iturri izanik ere, batzuetan norberaren burua goresteko aitzakiatan erabili ohi dira, agian EGA titulua ateratzeko garaian sinonimoak ikasarazten zizkigutelako... Gero ikusi genuen sinonimoak ez direla existitzen, erabat esanahi eta erabilpen bera duten oso sinonimo gutxi daudela... Hitz bikoitzak badarama bere bizkar-zorroa, eta bizkar-zorro horretan oso karga ezberdina eramaten dituzten —ustez— sinonimotzat hartzen diren hitzek.

Ipuin batean ezin da hitz bat arinkeriaz ordezkatu, zeren bi hitzek esanahi bera izanagatik —eta hori askotxo esatea da —hitz batek ez du bestearen luzera bera, edo ez du bestearen soinu bera; izan ere, hitz bat ordezkatuz gero, erritmoa ere, prosodia ere, aldatu egiten duzu.
Ipuin hau idazterakoan prosa prosodikoa baliatzean —goian idatzitako dermioa berriz baliatzearren— balio erantsia eman nahi izan diot ipuinari. Irakurleak erranen du lortu dudanentz.

Ainara Maia, Odon Noblia eta Auxtin Zamorarekin