Hitzen hasperenak olerki liburuaren haritik

 

Durangoko Azokaren Ahotsenean eta Hitzen hasperenak olerki liburuaren kari, literatur solasaldia izan dut Sabin Oregirekin. Izan ere, Pandemiak ezarritako itxialdiaren alde positibo bat, positiborik bada, denbora gelditu egin zela izan zen, egunerokotasunaren etenaldi horrek sormenari leiho bat zabaldu ziolarik. Sormena zerbait berri egiteko, olerki  berriak idazteko eta jasota geldi daitezen denbora geldirik zelarik. Agian ez legoke gaizki egitea ikerlan bat, jakiteko ze-nolako ekoizpen oparoa eman den euskal liburu eta disko-gintzan pandemiaren ondorioz eta ondoren; horra hor, unibertsitateko ikasle bihoztoi batentzako proposamena.

 

Baitezpadako itxialdian taxututako olerkiak dira Hitzen hasperenak bildutakoak, haatik bizi-biziak, bizitza bezalako testu anitzak eta askotarikoak. Eta bizitzan bertan bezala, badira hasperenak sortzen dituzten egoerak eta bizipenak, eta horixek ditut liburu honetan bildu. Irakurleak, beraz, olerki hauetan arrosak eta arantzak aurkituko ditu, itxuraz arrosa gehiago arantza baino, baina bata eta bestea lotuta doaz uztarri berean, ez baitago arantzarik gabeko arrosarik, arantzak eta arrosak txanpon beraren bi aurpegiak direlarik.

 

Bizipenak aurkituko ditu, beraz, irakurle begi-zoliak, eta poemen osagarri, Maite Ramos Fernandezek egindako irudi bereziak, akuarela eta tintaz egindako irudi bereziak.

 

Maiatz argitaletxeko Lucien Etxezaharretaren proposamen bati jarraiki egindako irudiak dira eta, batzuk lehendik idatzitako olerkiei begira eginak dira; beste irudi batzuk, aldiz, ez zetozen bat  eta, hori horrela, poemak a posteriori idatzi behar izan ziren irudiaren haritik; erronka polita olerkariarentzat...

 

Hitzen hasperenak edo hitzen suspirioak; izan ere, poesiak horretarako balio du, alegia, hitzak hartu, harilkatu, jolastu eta bertzenaz esaten ezin direnak adierazi.

Su hatsa Senpereko Mediatekan

 Nehor ez omen da profeta bere sorterrian, horixe dio erranairuak, baina oraingo honetan bederen, Auxtin Zamora senpertarrak merezitako omenaldia eta begirunea jaso du Senperen bertan, Su Hatsa izeneko erakusketa bertan ikusgai delarik. 

Aluminio urtuaz egindako irudien bilduma ikusgarria estrainekoz ikusteko parada izan genuen bertaratu ginenok. Erran gabe doa, lagun zaharrak berriz elkartzeko topaleku atsegina bihurtu zen Senpereko Mediateka eder askoa. 

  

Kurrikulua idazten

Wislawa Szymborska poeta poloniarra lantzean behin agertu ohi da kaier digital honetan. Oraingoan ere bai, haren poema bat baliatu baitut Emakumezko Idazleen Egunaren kari bart egin errezitaldian, Iruñeko Civican-en ospatutakoan Nafar Ateneoaren ekimenez. 

KURRIKULUA IDAZTEN

Zer egin behar da?

Eskabide bat aurkeztu

eta kurrikulua erantsi.

 

Bizitza luzea izan ala ez,

kurrikulua laburra izan behar da.

 

Zehatza izatea eta datuak aukeratzea eskatzen da

paisaiak helbide bihurtzea

eta oroitzapen lausoak, data zehatzak.

 

Amodio guztien berri ematea ez, nahikoa ezkontidearena.

Seme-alabak: soilik jaio direnak.

 

Inportantea da nork ezagutzen zaituen, ez nor ezagutzen duzun

zuk.

Bidaiak, soilik atzerrira egindakoak.

Militantzia zertan bai, baina ez zergatik.

Dominak, merituak aipatu gabe.

 

Idatz ezazu zeuren buruarekin inoiz hitz egin izan

ez bazenu bezala

zu eta zeure buruaren artean beharrezko tartea utzi

izan bazenu bezala.

 

Utzi zuritan txakur, katu eta txoriak,

oroitzapenez betetako huskeriak, lagunak eta ametsak.

 

Prezioa garrantzitsua da, ez balioa.

Titulua interesekoa da, ez edukia.

Zapata-zenbakia, ez nora doan

nor suposatzen da zarena.

Erantsi argazkia belarria agerian utzita:

itxura kontuan hartzekoa da, ez belarriak entzuten duena.

Zer entzuten du?

Papera txikitzeko makinen zarata

Hemingway Iratin barna izeneko argitalpenaren aurkezpena

   

    Zenbat eta handiago idazle baten itzala edo ospea, hainbat eta zailagoa da zerbait berri esatea, topikoetatik harago. Horixe gertatzen zait Ernest Hemingwayrekin. Ernest Hemingway gizon poliedrikoa zen. Hemingway Nobel saridunaren gaineko irudi bat erakutsi zaigu, Ernest zaharra sanferminetan eta, zertan uka, total eginda edo, aezkeraz erraten den gisan,  morkor arreilduik. Baina hori ukatu gaberik ere, ikuspegi interesatua da guztiz. Aldizkariaren aitzin solasean adierazi dudan bezala, manipulatua eta estereotipatua: lehen, Frankismoaren irudi folkloristara; orain, interes merkantilista hutsetara lerratua.

    Sanferminetan toreatzailez inguratutako Hemingway hori behin eta berriz erakusten digute… Ez digute erakusten gazte garaiko Ernest Hemingway ,artean kazetari ezezaguna, txapela beltza buruan, eta Irati uhaldean laketua, arrantza profitatzen; hogeita bost urteko gaztea zen, bibote beltz sarrikoa, ez du zerikusirik erakusten diguten bizar-zuriko gizon zaharrarekin. Interes-gunea Hemingway gaztearengan finkatu dugu, zeren eta datorren uretan beteko baita Auritzera estreinakoz etorri  zen mendeurrena   

    Neure buruari galdetu diot: jakin-minez jotako kazetari gazte horrek izanen zuen Hermilio Olorizen berririk? Ostatu hartu zuen hoteletik hurbil dago haren etxea… Eta Larreko ezagutuko zuen? Larrekok Iruñean Pio Barojaren ikaskidea izan zen, eta Hemingwayk Baroja miresten zuen zeren  hil zorian zelarik bisita egin zion Beran. Historiagilea ez izaki, sormenari leiho bat zabaldu egin diot; historiagile bihoztoiak badu zer ikerturik.

    Aldizkarian jasotako testuak Edorta Jimenezek, Iñaki Sagarnak eta hirurok idatziak dira eta anitz uztailean Kultur Etxean egon zen erakusketaren laginak dira. Txalogarria da Auritzeko Udalak izan duen ekimena erakusketa horren lorratz ederra geldi dadin auriztar guztion eskuetan daukazuen aldizkari honen bitartez, Garraldako Jose Etxegoeienek aukeratutako  argazkiekin apailatua.

    Orobat, Auritzeko feriak izanik, Hemigwayren garaikide zen Enrike Zubiri Manezaundiren istorio kostunbrista bat erantsi diogu aldizkariari, duela mende bateko gure hizkuntzaren lagin ederra. Hizkuntzaren haritik, azpimarratu nahi dut testu guztiak euskaraz sortuak izan direla eta gaztelaniari ekarriak, eta ez alderantziz, anitzetan gertatu bezala.

    Ezin ahaztu, Irati Irratiko lagunek emandako laguntza eta Garraldako ikasle eta irakasleek egindako grabazioak, Ernest Hemingwayren testu-zati adierazgarriak, QR kode baten bidez atzigarri; auzolan —edo artelan— baten emaitza da eskuartean duzuen aldizkari hau; ez dadila izan ezeren amaiera, ezpada Hemingwayk Iratin barna egindakoen, bizitutakoen, abiapuntua.

Auritzeko alkate Joxepe Irigarayrekin

Non gogoa...

 

Non gogoa... argitaratu berri den komiki baten izena da. Pedro Osesek eta Javier Minak aspaldi-aspaldi idatzi eta marraztu zituzten istorio hauek, eta horietako baten bat Habeko Mik aldizkarian agitaratu zen; euskara ikasten ari nintzela ezagutu nituen istorio hauek... 

Nork esango zidan niri hogeita hamar urte igarota testu horietako batzuk eskuartean izanen nituela egokitu eta eguneratzeko... Beste istorio batzuk euskaratu ditut eta denak Non gogoa... izenarekin bildu dira. Iruñean, Katakrak-en, ostiralean aurkeztuko dute egileek eta salgai dago jada.          

Zuihitsua liburuaren aurkezpena Larraldean

 

Pandemiak ezarritako itxialdiaren alde positibo bat, positiborik bada, denbora gelditu zela izan zen, sormenari leiho bat zabaldu ziolarik. Munduaren akabera badator, betor, baina idatzita behintzat gera dadila, mundua bukatu aitzin, Zuihitsua.

 

Euskal letretan ez dago tradizio oparo eta itxia saiakerei dagokienez eta horra hor, enetzat, abantaila bat, euskaraz saiakerak idazteko potentzialtasuna handia baita. Izan ere, den-dena izan daiteke saiakera, alor emankor eta zabala. Saiakera, berez, saiatzea da, saio bat egitea.  Gainera, saiakera  egiteak aldez aurretik ez zenekizkien gauzak idaztera eramaten zaitu, idatzi aitzin lotu gabe zenituen ideiak uztarturik gelditzen dira, idatzi baiko sortzen delarik. Hori horrela, idazteak ideiak garatzen laguntzen  du, ez da komunikazio-tresna soila eta hutsa; idazketak ideia berriak sortzen laguntzen dio idazleari, lerroak idatzi arau agerian gelditzen direnak, idazkerak berak ekoitziak, idazlumak berak sortuak neurri batean

 

Bitxia da japonieraz Zuihitsua hitzak esanahia ildo horretatik doala, eta horregatik Idazlumari jarraiki du azpititulu saiakera honek, eta zin-zinez esan nezake zein idazlumarekin idatzi nuen atal bakoitza, testu-prozesadorearen arriskuez jabeturik, lehenik eskuz izkiriatu bainituen liburu honen atalak oro, eta gero, ordenagailura eraman nituelako

 

Baiki eta eiki: Zuihitsua  entsegua da, saiakera, idazlumari jarraiki sortutako ideia bilduma. Saiakera gutxi idatzi da euskaraz, gutxi irakurtzen omen da, eta are gutxiago saltzen da... Hori horrela bada, biziki eskertu behar zaio DAKIT argitaraldiari saiakerak, besteak beste, argitaratzeko ausardia eta erabakimena.

Aurkezpenaren ondoren, haiku atelierrean parte hartu dugunok

Ernest Hemingway, Auritzen

 

Fiesta eleberri ospetsuaren zati bat, Koro Navarroren itzulpena

Bero kiskalgarria egiten zuen plazan gure maletak eta kainabera-kutxak hartuta bazkalondoan atera ginenean Auritzera joateko.

Jendea zegoen autobusaren teilatuaren gainean, eta beste batzuk eskailera batetik igotzen ari ziren. Igo zen Bill eta Robert Billen ondoan eseri zen leku bat gordetzeko niretzat, eta ni hotelera itzuli nintzen pare bat ardo-botila hartzera bidaian eramateko. Leporaino zegoen autobusa bueltatu nintzenean. Gizonak eta emakumeak goiko maleten eta kutxen gainean eserita zeuden, eta emakume guztiek haizemaile bati eragiten zioten eguzkitan. Beroa ikaragarria zen inondik ere. Robert jaitsi zen eta ni hark gordetako tokian kokatu nintzen, autobusaren gaina zeharkatzen zuen egurrezko eserlekuan.

 

Robert Cohn arkupeetako itzalpean geratu zen zu noiz abiatuko. Euskaldun bat zegoen autobusaren teilatuan zeharka jarria, gure eserlekuaren parean, gure hanken kontra bermatuta, eta ardo-zahagi handi bat zeukan altzoan. Ardo-zahagia eskaini zigun Billi eta bioi, eta edateko jaso nuen unean gizonak motor baten bozina imitatu zuen, hain ederki eta hain bat-batean, non ardo pixka bat isuri baitzitzaidan, eta jende guztiak barre egin zuen. Gizonak barkamena eskatu zidan eta beste trago bat edanarazi zidan. Geroxeago ostera ere egin zuen bozina-hotsa, eta bigarrenez engainatu ninduen. Oso ondo egiten zuen. Euskaldunei gustatzen zitzaien.

Billi espainieraz hitz egin zion aldameneko gizonak eta Billek ez zion ulertzen, eta, hala, ardo-botiletako bat eskaini zion. Gizonak ezetz egin zuen eskuarekin. Bero handiegia egiten omen zuen eta gehiegi edan omen zuen bazkarian.

Billek botila bigarrenez eskaini zionean zurrut handi bat jo zion, eta autobusaren alderdi hartan guztian ibili zen gero hara-hona gure botila.

Hezibide handiz hartu zuten denek trago bat, eta gero kortxoa jarrarazi eta alde batera utzarazi ziguten. Denek nahi zuten guk beren zahatoetatik edatea. Mendialdera zihoazen baserritarrak ziren.

Azkenean, beste pare bat bozina-hots faltsuren ondoren. Abiatu zen autobusa, eta Robert Cohnek adio egin zigun, eta euskaldun guztiek adio egin zioten.

Errepidean sartu bezain pronto, hiritik kanpo, freskatu zuen. Atsegina zen goian joatea, zuhaitzen azpi-azpian. Autobusa nahiko bizkor zihoan eta haize ederra sortzen zuen, eta errepidetik barna gindoazela, hautsak zuhaitzak jotzen zituela eta muinoan behera, hiriaren ikuspegi eder bat izan genuen, atzean, zuhaitzen artean, ibaiaren gaineko malkarretik altxatzen zela.

Nire belaunen kontra zegoen euskaldunak ikuspegia seinalatu zuen ardo-botilaren lepoarekin, eta begi-keinu bat egin zigun. Baietz egin zuen buruarekin.

-Polita, ezta?

-Primerako jendea dituk euskaldun hauek -esan zuen Billek  (...) (155. or.)

Gerraren aurkako bertso bat

Ukrainari begira hasi naiz hausnartzen

Europaren geroa ari da iluntzen                                             

Gertatzen ari dena zail da ezagutzen

gertatzen ari dena digute ezkutatzen.

Gerrak dira pizten

herriak hondatzen

odola isurtzen

herritarrak hiltzen

Inperialistak, berriz, diruz asetzen.

Maiatzaren Lehena Iruñean: bertso bat

 Gaur Iruñeko kaleetako

indar hau mantendu dadin

elkartuz gero, lortzeko ezer,

ez da izaten zailegi

Duintasuna eskatzen dugu

hori ez al da zilegi

antsietatea ez dadin izan

lan munduko katebegi.

Batu, elkartu eta antolatu

ez belauniko eseri

lortutakorik ez dezagun gal

eta irabazten segi.

Alaia Martin 

Iruñeko Gaztelu plazako kioskotik

Hiru miru Saharara doaz

 

Hiru Miru ipuin ilustratua Denonartean argitaletxearen eskutik atera zen duela urte batzuk, eta orduan argitaletxe horretako Unai editoreak —eta hala ere lagunak— Yolanda Arrieta Malaxetxebarriaren liburutto atera berri bat eman zidan irakur nezan, Aho bete amets, ahozko haur poesiaren aldeko aldarri guztiz gomendagarri bat. 

Liburu labur baina ezin interesgarriago honen hasierak badakar nik hainbeste miresten dudan Eduardo Galeanoren pasarte bat: “Nazio batuen Erakundeak 1948an onarturiko eskubideen artean ez omen da ageri amets egiteko eskubidea, baina —Galeanok argi daukanez—, hargatik ez balitz, gainontzeko guztiak egarriz itoko lirateke.”

Orobat, Yolanda Arrieta idazle bizkaitarrak diosku amets hitzak hiru esanahi biltzen dituela bere baitan: bat, lotan gaudelarik bizi izandako gertaera-bizipen-esperientzia sentsoriala —amets egin dut—; bi, asmo edo ilusio batekin loturikoa —handia idazle izatearekin egiten dut amets—; hiru, desioa edo nahia —umea zoriontsu izatea da gure ametsa—.

Denonartean argitaletxeko editoreak Yolandaren liburua eman zidanean opari, Hiru Miru Sahararako bidean jarri zuela esan liteke. Zergatik ez jarri Hiru miru Sahararako bidean, beste hegazti baten laguntzarekin, Bubisher proiektuaren bidez? Hona hor, beraz, arabieraz eta gaztelaniaz jarri beharra.

Alde batetik,  Agoitzen bizi den Sidahmed Mohamed sahararrak egindako itzulpenari esker, arabieraz irakur dezaten hemen sortutako istorio bat, Bubisher proiektuari esker hango kabietara joan daitezen hegan Hiru Miru; bada gure modu xumea jakin dezaten ez ditugu atzentzen, ez atzo, ez gaur, ez bihar.

Beste aldetik gaztelaniaz, Koro Azkonak egindako itzulpena, hango bigarren hizkuntza ere badelako eta Espainiako Estatuak baduelako erantzukizun handia, saihestu ezinezko erantzukizuna, hango egoerarekin,

Lehen esan bezala, Yolanda Arrieta idazle bizkaitarrak diosku amets hitzak hiru esanahi biltzen dituela. Lehenik, nik ere amets egiten dut Saharako errefuxiatu kanpamentuetan bizi diren Balalekin, Jnatharekin, Mouludekin, Habdalarekin, bost urtez udako oporraldia gure etxean eman duen Galia neskatoaren familia osoarekin eta han egon nintzenean ezagutu nituen saharar guztiekin. Bigarrenik, nik Sahara libre izatearekin egiten dudalako amets. Hirugarrenik, munduan zehar barreiatuta dauden saharar guztiak Mendebaldeko Saharara, euren lurraldera itzuli ahal izatea nire nahia, nire desioa delako.

Udak gure etxean eman dituen Galia neskatila sahararra Oporraldia Bakean programari esker hartu genuen. Esperientzia zoragarria izan da eta, dudarik ez dut, askoz gehiago eman digu guk eman dioguna baino, askoz gehiago ekarri digu guk hara eramandakoa baino. Gure alaba sahararrak badaki bi familia dituela: berea, Aaiungo errefuxiatu kanpamentuko Dechera-n bizi dena; eta gurea, harena ere badena, Euskal Herrikoa, eta hemen ez du Jnatha, baina badu Maite; ez du Balal, baina ni nauka; ez du Moulud, baina badu Uxue; eta du Habdala, baina badu Unai.

Unai, seme nagusia, Hiru Miru ipuinaren protagonista da; irudietan agertzen dena Unai semea da, aurpegia —nahita— erakusten ez den arren. Istorio xaloa da, umeei eta gazteei begira idatzia, based in true facts edo benetako gertaeretan oinarritua, eta Hiru Miru du izenburua, baina bi agertzen dira azalean... Hirugarren mirua nor den asmatzeko, irakurri egin behar da.

Eduardo Galeanoren testu batekin hasi eta nik euskarara ekarritako beste batekin amaitu, sahararrei buruzko Hodeien seme-alabak testu ezagun bat: “Sahararrek euren buruari Hodeien seme-alabak deritze, beti euriari jarraitzen diotelako; euriari ez ezik, sahararrek justiziari ere jarraitzen diote: justizia, ura basamortuan bezain zaila aurkitzen”.

Ozenki idatzitako olerkia, minutu bateko eleak

 

Bizipenek penetan ez bizitzeko

idazkuntzari ematen diote bide.

Ozenki idatzitako olerki honek

bideratuko ahal ditu zuregana

idaztearen poza eta atsegina,

sortuko ahal ditu zugan ere

gozamen eta plazer sentimenduak.

Sentimenduek bizipenak

bizkortzen eta berpizten dituzte

blaitzen eta suspertzen zaituzte.

Ahotsa jasoz idatzitako olerkiak ez ezik

ahotsa apalduz irakurritako batzuk ere

iristen dira biziberritzera,

benetako bizitzaren penetan

parentesi poetikoak sortuz.

Bizipenek penetan ez bizitzeko

idazkuntzari ematen diote bide.

Patxi Pitillas lagunaren argazkia

Minutu 1eko Eleak KORRIKAren baitan antolaturiko ekimen literario xumea da, eta blog honetan bertan horren berri eman dut jadanik. 

Aurtengoan, iaz hil zitzaigun Jokin Irigoien lagunari omenaldi hunkigarria egin zaio eta liburuxkan testu anitz Jokin dute gai nagusia; ezin bestela izan! 

 

Sahara ez dago salgai, Pedro Sánchez

 

Harriduraz irakurri dugu Espainiako Gobernuaren eta Marokokoaren arteko agiria, non, antza denez, Espainiak Sahararentzat lehenesten duen Marokoren proposamen zahar bat, autonomia plan bat, hori benetako soluzio bat balitz bezala.

Pedro Sanchez Maroko okupatzailearen alde lerratu egin da, Espainiak duen erantzukizun historiko, juridiko eta politikoari muzin eginda. Izan ere, Espainiak badu oraindik erantzukizun hori. Orain arte, Saharako herritarrak egonarriaren eta kemenaren eredu izan dira urte hauetan guztietan.

Sahara ez dago salgai eta ez dago bakarrik. Sahararen aldeko talde eta elkarteek fermuki eskatzen diogu Espainiako Gobernuari, gobernuari berari sostengua adierazi dioten talde orori eta baita oposizioko taldeei ere ahaleginak biderka ditzatela Espainiako Gobernuak hartu berri duen jarrera irmoki gaitzetsi eta nazioarteko eskubideen alde egin dezaten. Izan ere, jarrera berriak hautsi egiten du Sahararen auzia dela-eta azken 46 urteotan egon den kontsentsu handia. Benetako soluzio politiko justua nazioarteko eskubideen gauzatzetik etorriko da, autodeterminazio erreferendum baten bidez.

Espainiako Gobernuak beti aurrez aurre izanen gaitu autodeterminazio eskubidearen eta Sahararen independentziaren alde borrokatuz arrazoia gure alde dagoela jakiteak ematen digun indarrekin.

Saharan ere, Autodeterminazioa eta Independentzia!

Eskuz eta begiz jotako haiku bat

 Dunbarri bien 

aurrean, eguzkitan

ahur bete ur

Haiku hori, erran gabe doa, Hendaian sortua, Eskuz eta begiz jotako haikuak izenburupean ageri da Eskuz eta Begiz Euskal Aldizkariaren azken zenbakian.

Pandemia madarikatuak hainbat proiektu galgatu eta atzeratu dituen arren, azkenik Begiraleak elkarteko lagunen adoreari esker esku artean dugu aldizkaria.

Biba zuek!   


 

Barakaldoko Libreramente liburu-dendan

 

Iragan den larunbatean Barakaldoko Libreramente liburu-dendan izan ginen. Bertan Bubisher proiektuaren berri emateaz gain, hainbat liburu eta bestelako materialak erakutsi genituen.

Era berean, Sahararen aldeko gure ahaleginak bidarkatzeko deia egin zuen María López Belloso lagunak eta otsailean elikagai bilketa eginen dela iragarri zuen. Era berean, luze eta zabal aritu zen Oporraldia Bakean programaz, uda honetan berriz martxan jar litekeenaz.

Biziki eskertzekoa da Sahararen aldeko SALAM elkarteko kideek egindako harrera biziki abegitsua.
Esker mila!
Sukran

Gustave Flaubert-en Bibliomania, euskaraz

 Azaroaren hasieran jaso nuen Gustave Flaubert-en Bibliomania izeneko liburutxoaren itzulpena zuzentzeko eskaera. Frantsesetik eta gaztelaniatik egindako itzulpena nork eta Fito Rodriguez lagunak egina izatea erabakigarria izan zen lana onartzeko tenorean.

Lehenagotik ere testu-zuzenketa dexente egitea egokitu zait, baina kasu honetan zuzenketa didaktikoa baino zuzenketa literarioa egin behar zen, eta zuzenketa literarioak eskatzen du, besteak beste, testua hobetzea egilearen estiloa errespetatuz. Orobat, idazle frantsesak hamalau urte zituela idatzitako testua da, gazte garaiko fruitua, beraz.

Flauberten liburu hau luzea ez izanik ere, liburuaren orrazketa egiteko epea ere ez zen sobera luzea, Durangoko Azokari begira liburua prest egon behar baitzen; haatik, testuaren orrazketa edo zuzenketa epe barruan egin nuen.

Ez dago, haatik, zuzenketa perfekturik, ez horixe; ez dago arantzarik gabeko arrosarik... Asko ikasi dut eta hurrengo batean oraingoan egindako hutsak berriz ez egitea espero dut. Nolanahi, azaroan ez aurrera ez atzera zegoen idazlan bat burutzea lortu da, eta irakurleak literatura unibertsalaren egile handi baten liburu laburra du irakurgai, euskaraz eta eskura.