Fibonacci-ren banpiroak

1180ko abenduaren 31n, bidaiari misteriotsu bat heldu zen Pisara. Europako Erdialdetik omen zetorren eta norabide jakinik gabe ibiltzen zen hiri batetik bestera. Baina Pisan, bere bide ilunari berriro ere lotu aitzin, bidaiari misteriotsu hark Donatello izeneko gazte bati kosk egin zion lepoan. Hurrengo egunean, eta 24 ordu igaro eta gero —ohiko inkubatze-aldia—, Donatello banpiro bihurtu zen. Urtarrilaren 2an, nahasmen banpirikoaren 24 ordu jakinen buruan, Donatellok berak bere lagun Filippo-ri kosk egin zion, eta, hartara, hurrengo egunean Filippo ere banpiro bihurtu zen. Urtarrilaren 3an Donatellok bere bigarren biktimari kosk egin zion, Lucreziari, eta urtarrilaren 4an, Filippo lagunarekin atera zen ehiza egitera; ordurako nahasmen guztiak gaindituta, kosk egin zioten, hurrenez hurren, Sandrori eta Giuliettari...

Urte batzuk pasatu eta gero, eta behin banpìro-izurritea itzalita —erruki gaitezen irakurleaz eta isilk ditzagun xehetasun zantarrak—, zenbakietara emana bizi zen gazte batek gertaera horiek laburbildu zituen: 1181ko urtarrilaren 1ean, Pisan banpiro bat zegoen, Donatello. Urtarrilaren 2an artean banpiro bakar bat zegoen, ordurako banpirogai bat ere bazegoen arren, ernaldian, Filippo. Urtarrilaren 3an bi banpiro zegoen, eta beste bat gehiago, banpiro izateko bidean, Lucrezia. Urtarrilaren 4an hiru banpiro zegoen, eta beste bi gehiago, ernaldian. Urtarrilaren 5ean bost banpiro zeuden, eta hiru gehiago, bidean. Leonardori, hala deitzen baitzen Pisako matamatikari gazte hori, banpiroen kopuru segida bitxia egin zitzaion: 1, 1, 2, 3, 5, 8…: nahasmen banpirikoaren 24 ordu horiek gabe, zenbaki segida bigarren mailako progresio geometriko bat izango zen (lehen egunean, banpiro bat; bigarren egunean, bi; hirugarrenean, lau..,) eta martxa horretan, aste pare baten buruan edo, ez zen Pisa osoan gizaki arrunt bat ere geratuko. Baina segidaren zenbaki bakoitza aurreko bien batuketa izanik, hazkundea askoz ere geldoagoa izan zen.

Batzuek uste dute Pisako Leonardok, Fibonacci izenez ezagunak alegia, sekuentzia famatu hori asmatu zuela untxien ugalketa erritmoari beha, baina benetan bestelakoa izan zen, eta lerrootan kontatzen ari naizena egiazko historia da. Edo, italiarrek esaten duten gisan, se non è vero è ben trovato. Ederki asmatua, bai, ikuspuntu didaktikotik bederen, zeren aspaldiko urteetan matematika eskoletan untxien ordez banpiroak baliatzen nituelarik, ikasleek askoz arreta handiago eskaintzen zidaten, eta, beraz, zenbaki segida liluragarri horren mamia eta deribazio kontaezin guztiak askoz hobeki ulertzen baitzituzten

Ikasi beharrekoa: matematika irakastea, lehen-lehenik, hizkuntzalaritza kontua da —kontu oro den bezala—, baina metalinguistika kontua ere bada, hau da, kontu literarioa. Ia-ia guztia bezala.

Post scriptum: gustatu bazaizue ipuina, meritua ez da nirea,  Carlo Frabettirena baizik. Zinez, se non è vero è ben trovato.