Li Bai poeta txinatarra, euskaraz

“Literaturako Nobel saria, Mo Yan idazle txinatarrari” izenburupean agertu zen Berrian egunkarian artikulu polit bat , hilaren 11n; eta artikuluaren bukaeran “Euskarara itzuli gabe dago Mo Yan-en obra” aipamena; arrangura zerion kazetariak sartutako iruzkin horri. Irudikatzen ahal dut kazetaria, Andoaingo bere bulegoan, duda-mudatan, sartuko-dut-ez-dut sartuko, zalantza-balantza... Eta sartu egin zuen, etsipenez blai, enbido bat botatzen duenaren antzera, ea nork heltzen dion horri...

Mo Yan ez dugu —oraindik— euskaraz irakurtzeko aukera; baina bada liburu zoragarri bar, biziki gomendatu nahi dudana Txinako poesiaz pixka bat gozatu nahi duenarentzat. Li Bai poetaren Urrutira bidalia, Albert Galvany eta Pello Otxoteko euskaldunaren artean eginiko itzulpena, liburu zoragarria, hordigarria, txundigarria.

Duela 1200 urte idatzia, hemen Eneko Aritza jasotzen-edo ibiltzen ginenean... Li Bai hau Tang dinastiako olerkaririk ezagunena da, Wang Wei eta Tu Fu poetekin batera. Li Bai-ren poemek eragin handia izan zuten haren garaiko poetengan, baita ondorengoengan ere.

Ez dakigu gehiegi haren bizitzaz, ezpada gaztea zelarik Txina osoan zehar bidaiatzen ibili zela eta behin baino gehiagotan ezkondu zela; bestalde Li Bai sendo eta garaia omen zen, ez nolanahiko gizasemea, eta hirurehun ardo edateko gauza zela aldarrikatzen zuen, harro.

Zeruak ardoa maite izan ez balu,
ez zen ardoaren izarrik kopan.
Lurrak ardoa maite izan ez balu,
ez zen mahastik izanen lurrean
Zeruak eta lurrak ardoa maite badute,
ez gaitezen hura maitatzeaz lotsa.
Eta jakintsua eta nekazaria berdinak badira,
zertarako bilatu hilezkortasuna?
Hiru ardo hartuta, egia aurkitzen dugu
eta upel osoa hartuta, naturarekin bat egin.
Baina perfekzioa soilik hordirik aurkitzen dugu
eta iratzartzean desagertzen da.

Bizitzaren plazerei muzin egiten ez zion gizona, Li Bai; eta haren olerkiei darien alaitasuna, suhartasuna, hordigarria da: ardoa, ilargia, kopa, zaldia... behin eta berriz agertzen diren gaiak ditugu. Nolanahi, idazle oparoa, hogei mila olerki baino gehiago idatzi omen zuena,  hamarrena baizik gorde ez diren arren. Antza, ez omen zen sekula kezkatu arrakasta izateaz literaturan, eta olerkiak idatzi ahala, errekara botatzen omen zituen, urak nola eramaten zituen ikusten zuelarik...
Haren heriotzaz ere bertsio bat baino gehiago irakur daiteke, baina niri hau gustatzen zait: 

Gau batean, Yang Tse ibaian batel txiki batean omen zegoen, horditurik, eta ilargia besarkatu nahian kareletik beheiti erori eta bertan ito omen zen.

Agian Ilargipean edaten poema gogoan zuela hilko zen.

Lore-artean ardo-pitxar bat
bakardadean edan lagunik gabe.
Kopa goratu eta ilargiari eskaini,
ene itzalarekin hiru gara.
Ilargiak ez daki edaten,
itzalak alferrik darrait niri,
baina une batez denok adiskide.
Goza bedatse den artean.
Kantari, ilargia dilindan...
Dantzari, ene itzala kulunkan...
Mozkortu aurretik jolas gaitezen,
bananduko gara gero,
Betirako bidaide nora ezean soraio
elkartuko gara berriz Esne Bidean,

Albert Galvany eta Pello Otxotekoren itzulpena

Eta badira beste poema eder batzuk, baina nik liburua irakurtzeko gomendatzen dut; ez galdu, gainera, Bernardo Atxagak egindako sarrera argigarria.