In memoriam, Jose Luis Allo Falces

Jose Luis Allo Falces hil dela eta, minaz eta doluminaz landarat, hasieratik beretik aitortzen dut ez naizela beti berarekin ados izan, eta liskarren bat edo beste ere izan dugula. Nolanahi, erdarazko poesiari emana bizi izan den gizon preziatu bat joan zaigu.  Aspaldi ezagutu nuen, duela urte andana ederra. Ile luzea, zapia lepoan eta betaurreko biribilak, begi-lagunak jantzita aldarrikatzen zuen poesia bizi zuela. Faurecian lanean aritzen zen bitartean, poesia buruan zebilkiola aitortu zidan behin. 

Mende honen hasieran Aspaldiku izeneko proiektuan elkarrekin aritu ginen Consuelo Allué, Josu Calvo, Juankar Lopez-Mugartza Peio Etxarri eta beste zenbaitekin. Gero, Nafar Ateneoan elkarrekin lan eginez bilera anitz —ez beti xamurrak— eman genituen elkarrekin. Bere poemaren bat ea euskaratuko niokeen esan zidan behin, baina nago  esan zidala ni kontent egoteagatik eta ez haren nahimenagatik. Nolanahi, berak proposatu zidan estrainekoz poemaren bat bidaltzeko Constantes Vitales aldizkarira.  orobataitor dezadan politikoki antipodetan geundela eta, halarik ere, jakin badakit elkarren lagun ginela. 

Hori frogatu zidan elkar ikusi genuen azkenekoan, Sorian, bera karramarroaren kontrako tratamendua hartzera Madrildik zetorrela eta ni haruntza nindoala. Errepide ondoko kafetegira sartu nintzelarik ikusi eta —zapia buruan zeramala— kostatu zitzaidan hasieran ezagutzea. Solasean hasi eta eskertu egin zidan iazko Iruña poesia sariaren alea helarazi niola Peio Etxarriren bidez. Hark lan handia egin zuen sariketa hori sortzeko eta orain batzuk ez ziren oroitu ezta ale bat emateaz... Ez dut ukatuko arrangura izpi bat antzeman nuela haren begiradan, begi-lagunek estaltzerik ez zutena. Eskertu zidan  detallea eta zorte ona opa nion. 

Orain karramarroak betiko eraman duelarik, pentsatu nahi dut bere poesiak hor darraiela. Betiereko poesiari bizitza eman diola erran dut lehenago, osoki eman ere. Betaurreko biribilak jantzita dabilen norbait ikusi ahala, Jose Luis Allo datorkit burura. Bizitza zer den, poesia zer den: hain ezberdinak izanik ere, poesiak batu eta lagun bihurtu gintuen. Haren de la ceniza y otros bienes perecederos liburutik hartutako poema bat euskaratzeari ekin diot. Aintza eta ohore Jose Luis Allo poeta eta lagunari.

Iron Maiden Madrilen: "Fear of the Bus" (sic)

 Aspalditik ez dut musikari buruz blog honetan idatzi eta Iron Maiden Madrilen ikusi berri dudanez gero, estakuru ezin hobea da Heavy Metal talde mitiko horren emanaldiaren kronika ttipia egiteko.

Run for Your Lives munduko biraren Madrilgo kontzertua Riyadh Air Metropolitan Estadioan egin da eta  ni bertan sekula egon gabea nintzen. Iron Maiden bizitzan gutxienez behin ikusi beharreko musika-taldea da eta, hau azken bira izan daiteke, diotenez; nik diot ezetz, oraindik badutela gehiagorako indarrik,  Espektakulo izugarria izan da, baina soinua ez da izan nik espero nuen bezain ona; arrazoia, segur aski futbol estadioa izanik ez delako tokirik hoberena akustika egokiena izateko. Egia da, bertzalde, harmailan oso goian nengoela eta, agian,  hori oteda kausa. Halere, merezi izan du kontzertuak, merezi izan duenez. Adinean aurrera goazenenok errepertorio zahar eta klasiko ia-ia osoa gozatzeko aukera izan dugu; ia-ia diot, zeren nik behintzat Blood Brothers eta beste baten bat  eskertuko nituzkeen. Orobat, adinean aurrera doazen Iron Maiden-eko kideak ez dira, bistan da, lehen bezain beste mugitzen, baina bataz besteko adina hirurogeita zortzi-bederatzei urteren bueltan egonik... zer nahi duzu, bada! Bateria-jole berriak ttukun egin du bere lana, baina Nicko McBrain erretiratu berria ezin izan dut ahaztu. Sasoian bai ikusi dudala Steve Harris baxujolea eta aho bete hortz —eta belarri bete soinu— gelditu naiz entzutean nola  Bruce Dickinson den gai oraino abesteko abesten duen gisara; harrigarria, zinez! 

Ene ustez, salatzeko moduko zerbait: horrelakoetan argi dago jan-edanaren eta materialen salneurria neurriz kanpokoa izaten dela usu, kontu jakina da: baina t-xerta merkeena 50 euroan eta t-xerta berria 100 euroan gehiegikeria hutsa iruditzen zait niri; aitor dezadan t-xerta gabe itzuli naizela, baiki. 

Kontzertu ederra bukatutakoan, autobusa hartu behar izan genuen ezinbestez, eta jendez mukuru betetako autobus batean itzuli ginen; gau iluna zen, baina ez ginen Fear of the Dark, ez ginen iluntasunaren beldur; autobusetik bizirik aterako ginen beldur ginen, baiki: Fear of the Bus. 

Angel Urrutia omentzeko errezitaldian

 

Angel Urrutia poesia talde bat da, gaztelaniazko poesia lantzen duena. Lekunberrin jaiotako Angel Urrutia Iturbe poeta zenaren izena daramana. Atzo Lekunberrin bertan Nafar Ateneoaren Angel Urrutia taldekoak ez ezik, Joxemial Bidador taldeko olerkari euskaldunok ere parte hartu genuen haren omenezko errezitaldian. izan ere, Angel Urrutiak erdaraz idatzi zuen arren bere obra ia osoa, euskarazko poema gutxi batzuk ere utzi zituen izkiriaturik, baina Angel Urrutiaren alde euskalzalea menostua izan da, maleruski. Informazio gehiago Juankar López-Mugartzak  idatzitako artikulu intereagarri askoan, Forntes Lingua Vasconum aldizkarian argitaratutakoan.

Angel Urrutia taldearen 25 urteko ibilbidea ospatzeaz gain, batez ere atzoko saioan Angel Urrutia bera ezagutarazteko eta omentzeko xedez parte hartu nuen, eta poesia-errezitaldian zer hoberik soneto baten bidez baino, Angel sonetista handia izaki? Hona hemen nire ekarpena atzoko emanaldirako. 

Angel Urrutia, agur t’erdi

Iritsi da iritsi agur egitekoa 

Lekunberrin gaude, zuei eskerrak aurrena 

bihoakio poetari gure omena, 

agur eta aintza Angeli, behin-betikoa

Ama-hizkuntza euskara, gogaide sormena 

Uitzin hazitu arren, Lekunberrikoa 

sonetorako jaidura erabatekoa 

gazterik hil zen-eta, horixe da txarrena 

Gogoan Euskal Herriari olerkiak saila daramatzat

Berriz piztuko da, ez ahaztu, atxik azkar!

Gernikako Arbola har dezatela aintzat  

 

Gogoan Angel Urrutia, poeta nafar,

inork ez dezala har bigarren mailakotzat 

inork ez beza Urrutia ahaztutzat har. 

Errezitaldi ederra eta naroa atzokoa, Nafarroa Garaiko bi hizkuntzetan idazten dugun Nafar Ateneoko poeten arteko loturak egiteko eta sendotzeko balio izan duena.

Gerraren kontra, lehen lerroan

Iruñeko Gaztelu plazan, jendaurrean aurkeztu dugu Gerraren aurkako hitzak / Palabras contra la Guerra 2023/2024, aurreko bi urte horietan gerraren aurka egindako ekitaldietan irakurri ziren testu antimilitaristen bilduma, Liburuaren aitzin-solas laburra, hiru ataletan banatuta, jarraian irakurgai.

Hasiera 

Liburu honetan, lagun anitz eta askotarikok idatzi dituzten testu, istorio, olerki eta aldarrikapenak aurkituko dituzu. Ekimen hau ez gaur goizekoa. Urtez urte eta lerroz lerro egin da hogeitaka urte luzez, laurogeita hamalautik. nahi baino urte gehiagoz. Izan ere, paradoxikoa badarik ere, eskuartean duzun liburu hau plazaratzen duen ekimenaren helburua desagertzea litzateke, alegia, urtero gerren kontrako ekimen hau errepikatu behar ez izatea. Gu ere ez gara gaur goizean sortuak, ordea, zeren eta gerrak, izan, badira: Sahara, Palestina, Ukraina, Sudan, Libano, Siria, Somalia, Yemenen... 

Gerra horietan guztietan, NATO eta enparauak leporaino sarturik daude, interes geopolitiko eta ekonomiko inperialistak xede eta helburu dituztelarik. Katixa Agirre idazleak dioenez, “Zer esango dizuet, ba, lagun zahar baten erruz. Kapitalismoa du izena, eta estraktibista abizena”.

Horregatik gerra-hotsak diraueino, gerraren kontrako ahotsak eta hitzak biltzen eta zabaltzen jarraituko dugu hau bezalako liburu baten bidez. Bihotzetik ateratako ahotsak eta hitzak aurkituko dituzu, bihotzetik eta bihotzez izkiriatuak, norbanakoen hizkiak, hitzak eta lerroak, gerraren kontrako lehen lerro metaforikoa hitzez eta ekintzez osatzeko. Gerraren kontrako ahotsak eta bihotzak aurkituko dituzu lehen lerrotik.

Korapilo 

2025eko udaberri honetan bizi dugun nazioarteko egoera ezegonkor eta korapilotsu honen aitzinean, bi aldarrikapen egin nahi ditut, laburzki:

Alde batetik, gobernuei irmoki egiten diet eskaera bat: ordaintzen ditugun zergen euro bakar bat ere ez bideratzeko ez Israelera, ez Marokora, ez Ukrainako gerrara, ez beste inongo gerratara, ezta arma bakar bat gehiago bidaltzeko ere.

Beste aldetik, Europa zaharraren mandatarien ahotan “autonomia estrategikoa” barra-barra dabilelarik, gogora dezagun Hego Euskal Herriko gehiengoak ezetz erran ziola NATOri, ezezko biribila 1986ko martxoaren 12ko erreferendumean. Hori horrela emaitza hori errespetatzeko eta Ipar Atlantikoaren Akordioaren Erakundetik —NATOtik— jalgitzeko egiten dut galde, berandu baino lehen jalgi ere.

Bukaera 

Amaitzeko, baina ez horregatik garrantzi gutxiagokoa, dei egiten dizut, irakurle, gurekin bat egiteko gerren kontrako lehen lerroan. Ene nahimena da, hitzez hitz, lerroz lerro eta orrialdez orrialde, liburu hau goza dezazula nik aitzin-solas hau egiten gozatu dudan adina.

Bestalde, eta espero izatekoa zenez, Palestina izan gaur da testu gehien-gehienen mintzagaia. 

Olerki efrastikoa

 

Olerki efrastikoak adierazpide artistikoak dira, non olerkariak artelan bat abiapuntutzat edo oinarritzat hartuta —dela irudi bat, dela argazki bat, dela eskultura bat ene kasuan bezala—, artelan horren idatzizko deskribapen edo interpretazio bat egiten duen. Poetak beraz, koadro edo beste artefaktu artistiko baten lan osagarri bat egiten du, eta ez du zertan deskribapen hutsa izan; izan ere, artelana pizgarria da, akuilu, eta joko poetikoaren bidez, olerki efrastikoek artelanaren perspektiba ezberdin bat eskaintzen dute jatorrizko artelanari gehigarri bat eransteko, jatorrizko artelana zabaltzeko, orobat, artelanaren eta literaturren arteko uztarri bat sortzen delarik.

Pablo Juarros eskulturgilearen Izenik gabeko eskultura baten olerki efrastiko bat idazteko eskaera jaso eta uhartearraren eskulturaren argazki bat igorri zidan arduradunak, 

Argazkia ikusi eta irudia buruan jiraka-biraka ibili eta gero, hona hemen emaitza: soneto efrastiko bat

Eskulturak enegan pizten du gozamena,

limurtzaile, materiaz sortzen baitu hutsa

eta bizigai bilakatu izarren hautsa,

zizelkari onaren gaitasun nabarmena

Sentsazioa izaten da norberarena

obra berak irudi anitzak darakutsa

harrotzen du ezberdin norberaren errautsa,

baliatuz ukipena eta ikusmena.

Eskulturak iradokitakoa aditu

arnasa hartuta, askatu zure modura

berrasmatzeko behar baita betarik batu.

Sentimenduek sustatzen dute eskultura;

berdin alderantziz eskulturak ere ditu

gozpuzten eta erakusten

Horixe izan da Diversidades / Dibertsitateak erakusketarako ene ekarpema, hogeita bost artelanez eta bertze horrenbertze poemez osatua, Nafarroako Liburutegian maiatzaren 31ra arte ikusgai dagoena eta ekainean Nafarroako Parlamentuan ere egonen dena.