Berriozarko "Hontza"

Errealitatea plagiatzeko ohitura zaharra dut nik

J. L. Borges

Zorroka ikuztegia

Espioi britainiarren silueta beltza ez zen antzematen Zorrokaren ilunean. Ilargia gorde-gordeka ari zen hodeiekin jolasean, eta abagune ona profitatu zuen espioi gazteak gordelekutik atera eta ikuztegira hurbiltzeko: Zorroka deitzen zioten Berriozarko herriko ikuztegiari, eta bertan esertzea maite zuen gazteak, batez ere udaberriko gau goxoetan. Baina oraindik asko falta zuen udaberrirako, edo behintzat horrela iruditzen zitzaion 1942ko otsaileko gau oskarbi, hotz horretan. 

 Ikuztegiaren alde ilunean esertzera atera ohi zen gauerdian, inork ez ikusteko moduan. Gau hotz horretan ere eseri zen harri lauan eta hozkirri batek zeharkatu zion gorputza. Berehala probatu zuen gauaren soinuek baino ez zutela laguntzen. Horixe nahi zuen; aire freskoa arnastu eta bakarrik zegoela frogatzea. Ederki zekien bakardadeak bermatzen ziola segurtasuna, eta ezin zela arriskatu egunaren argitan ibiltzera. Gauerdietan, Zorrokaren ur emariak sosegua ematen zion, baina ezin zituen zentzumenak laxatu, eta horregatik gauerdian atera aitzin segurtasun neurri guztiak hartuta atera zen apaizaren etxetik, bere gordelekutik. 

Ezkerreko eskua sartu zuen beroki beltzaren poltsikoan, eta eskuan 9 milimetroko Browning-aren gider hotza sentitzeak nolabaiteko lasaitasuna ematen zion. Pistolaren hotzak dardarizo bat sortu zion, harlauzaren hotzarekin bat egin zuena. Pistola beltzaz eta negu gorriaz gainera, bestelako motiboak zeuzkan dardarka egoteko. zan ere, Ezkaba mendiko herri txiki hartan irrati-aparatu bat zeukan elizaren dorrean bertan, eta sei egun zeramatzan Londresekin kontaktatu gabe. Londresen isiltasuna arraroa zen. Gau horretan saiatuko zen berriro ere Londresekin kontaktuan jartzen, eta lortu ezan, Iruñerrian zeukan beste konkatuarengana jo beharko zuen; Berriozarko apaizak berriz lagundu beharko zion Ezkirotzera joaten, hango apaiza karlistak ere lan egiten zuelako britainiarrentzat. Eta Ezkirotzeko kontaktu horrek kale egiten bazuen, britainiarren Iruñean zuen sare guztia arriskuan egon zitekeela esan nahi zuen; espioi britainiar bera ere frankisten atzaparretan eror zitekeen, eta bazekien patu petrala izango zuela. 

Denbora dexente zeraman Iruñaren inguruan gazte britainiarrak, apaiz karlista baten babespean. Karlistak monarkikoak zirenez, ingelesentzat egiten zuten lan. Eta non hobeki gorderik apaiz baten etxean baino? Areago, kontuan hartuta apaiz horren anaia bat goi-mailako militarra zela armada frankistan. Nork susma zezakeen komandante baten anaia apaizaren elizako dorretik Londresera etengabeko informazio jarioa ari zela transmititzen azken hilabete luzeetan? Baina espioiak bazekien Berriozarren denek bazutela bere berri. Apaizak behin esan zionez, ezizenez hontza deitzen ziotela, bakarrik gauez ateratzen zelako kalera... Grazia egin zion izenak, eta pentsatzen ari zen serioski aldatzea bere izen-klabea eta owl deitzea... Agian sobera argigarria zen; sobera begi-bistakoa. Bere nagusiei eskatuko zien owl ezizena jartzeko hurrengo misio baterako; noizbait bukatuko zen bere lana herri txiki horretan; udaberrian, agian? 

Misioak iraun bitartean jarraituko zuen Nightingale izaten, huraxe baitzen Londresekin kontaktatzeko baliatzen zuen ezizena. Gogora etorri zitzaion Londresen ezizen hori eman ziotelarik gauari lotua gelditu zela, eta irribarre isil bat marraztu zen gaztearen aurpegian. Bere baitan bilduta zelarik iruditu zitzaion itzal batzuk mugitzen ari zirela herrirako bidean, eta ordu horietan inor ez zen usu ibiltzen bide horretan barna... Arrisku seinalerik? Belarriak zorroztu zituen eta... Ezer ez. Zorrokaren ur-emari lasaigarria baino ez.

Gazte britainiarrak lasaitu beharra zuen, eta eskuin eskuarekin zigarreta bat piztu zuen. Zigarretaz piztu berriak bere barnera bildu zuen berriz ere. Bazekien, batzuek modu asaldagarrian ziotenez, tabakoa txarra dela osasunerako… Baina zorrokaren soinuarekin gustura sentitzen zen; harlauzan eserita laketu zen; eskua berriz jaso, zigarreta ahoratu eta zupada luzea eman zion. Zigarretaren punta gorriz piztu zen zorrokaren kantoi ilunaren beltzean, suaren antzera kea irentsi ahala, eta gazte britainiarrak pentsatu zuen tabakoa txarra izanik ere behar-beharrezkoa zuela; sorterriko oihartzuna ekartzen zion gogora, agian zerbitzu sekretuetan jasotako eskoletan ikasi zuelako ze baliagarria izan daitekeen pakete bat zigarreta idazki txikiak bilduta ezkutatzeko, kode-paperak gordetzeko... Eskola horiek jaso zituela hasi zen erretzen, ordura arte ez baiten erretzailea. Baina itzal batzuek eten zuten oroitzapen-katea eta espioi britainiar gazteak ez zuen oroimen eder gehiago gogoratzerik izan. 

Alboko kantoi ilunetik longain berdeko guardia armatu batzuk sortu ziren iluntasunetik, fusilak eskuetan, gabardina griseko gizon bat buru zutela; gizonak, Astra pistola eskuan, hari destatzen ziolarik egin zion oihu. “Alto a la Guardia Civil!!” Espioi britainiarrak une batez pentsatu zuen Browning pistola baliatzea, baina hatz erakusle ez zuen Browning-aren katuan; zigarretaren punta gorria erakuslearen eta erdikoaren artean kulunka zuen; erabaki zuen askatasun azken une horiek gozatzea zorrokaren ur emari goxotasunarekin, eta sorterriko irudi lausoekin nahastuta zigarretari begira gelditu zen, zigarretaren puntu gorriari: “Tabakoak zinez txarra da osasunerako” pentsatu zuen, ingelesek berezko duten umorearekin, harik eta guardia zibil baten fusilaren aho beltza parez pare ikusi zuen arte, eta gabardina griseko gizonaren ahotsa berriz lehertu zen arte: “¡No lo maten!”

Mauser fusilaren kulata-kolpe bortitza aurpegian jaso eta ikuztegira erori zen. Hodeiekin gorde-gordeka jolasean aritzeaz aspertuta nonbait, ilargiak argitu zuen gaua, eta ilargi-izpiek dir-dir egin zuten ikuztegiaren uretan, guardia zibilen trikornioetan eta fusilen metalean, baita espioi britainiarraren aurpegi bustian. Nightingale gazteak jasotako kolpe latzaren minak sorterriko irudi lausoa eta belarrietara heltzen zitzaizkion ur-emariaren goxoa itzali zizkion. Erakusleak eta erdiko hatzak askaturik, zigarreta ere hegan atera zen, ezinezko parabola bat eginda, harik eta punta gorria zorrokaren ur hotzetan betiko itzali zen arte.