Ez gaitezen isildu, ez gaitezen kikildu

Berriozarko Osasun Etxean

Ez gaitezen etxean gera. Elkar gaitezen berriz ere Palestinaren alde eta genozidioaren aurka kaleetan. Egoeraren larriak hartaratuta bildu gara gaur, kontuan hartuta bart Askatsunaren ontzidia Gazarako bidean zihoala, ausart, irmo, kemen eta erabakitasunez Israelek eraso egin duela. 

Ez diezagutela ziria sar. Bihar ere bildu beharko gara, zeren eta Trump-en plana iruzur handi bat da, palestinarren iritzia kontuan hartu gaberik egina. Hortaz, ezin daiteke plan onik izan palestinarrentzat, kontatzen digutena kontatzen digutela. Gogora dezagun sahararren kasua. Azaroan beteko dira berrogeita hamar urte “Pactos de Madrid” direlakoak sinatu zituztela, jakina, sahararren iritzia kontuan hartu gabe. Mende erdia igarota sahararrak errefuxiatu jaio eta errefuxiatu bizi dira, basamortuaren basamortuan, baina Mendebaldeko Sahararatik at, Marokok sahararren baliabideak ustiatzen dituelarik. Mendebaldeko Sahararen aurrekaria ikaskizuna dugu. Ez gaitezen engaina.

Ez dezagun etsi. Ohartzen al gara iruzurgileen manipulazioari buru egiteak ze garrantzia duen? Nahitaezkoa da Palestinari buruz hitz egiten jarraitzea, gure ahaleginak biderkatzea, Palestinaren aldeko gure engaiamendua berrestea. Jarrai dezagun hitz egiten Palestinaz, jarrai dezagun Israel estatu sionista salatzen eta boikoteatzen. 

Ez gaitezen isildu. Askatasunaren ontzidiaren aurkako eraso bidegabea salatzeko eta atxilotuen berehalako askatzea eskatzeko, hala nola  Israelerako armen bahitura eta estatu sionistarekiko harreman oro galdegiteko, kalera. 

Berriozarren kale agerraldi bat egin ordez, hiru egin ditugu gaur: Osasun Etxearen atarian 11etan, Institutuaren sarreran beranduxeago eta Euskal Herria plazan ilundu aitzin. Ez gaitezen isildu, ez gaitezen kikildu.

Berriozarko Euskal Herria plazan

Hitzordua Hemingway-ren iturrian

 

Iruinsemea izanik, betidanik ezagutu ditut Hemingwayri buruzo topikoak: Sanferminetan mozkor arraildurik, emakume ederrez inguratua ibiltzen zela eta zezenketak maite zituela. Baina badago beste Hemingway ezezagun bat, ezaguna bezain interesgarria, eta haren literatura eta izaera ongi ulertzeko, ezinbestekoa. Sanferminen atariko, komunikabide gehienek beti transmititzen diguten Hemingwayren gaineko irudia topikoz betea da, sobera komertzializatua, kontsumismoa bultzatzen duena. Iruñeko ibilerak aski auspotzen direnez gero urtero-urtero, funtsezkoa da era berean Hemingwayk Iratin eman zituen garaien berri izatea, egin zituen ibilaldiak ezagutzea, paisaiak, lagunak eta tokiak. Horietako batean, aski ezezaguna, Hemingway-ren iturrian, asteburu honetan bildu ginen Bortua eta Literatura jardunaldiaren karietarat. Orbaizetan, bertzeak bertze, ibilaldi laburra egin genuen aski ezezaguna den Hemingway-ren iturriraino. Jarrain doakizuen testuan bertan esandakoak biltzen ahalegindu naiz.

Izan ere, saldu diguten irudi tipiko-topikoa Ernest Hemingwayren irudi guztiz desitxuratu bat da. Agure ile-urdin, mozkorti, andre-zalea baino askoz ere gehiago izan baitzen Hemingway, baina, maleruski, Frankismoak bere interesen araberako irudi hori ekoitzi zuen, topikoz betea, eta irudi hori baino ez zaigu heldu. Haatik, duela ehun urte, 1920 eta 1930etako hamarkaden, hemen ibili zen Hemingway gazte bat, benetan idazle emankorra izan zena.

Historiagilea ez naizez gero, niri literatur aldetik interesatzen zait Ernest Hemimgway. Agure eta itsasoa, —The Old Man and the Sea—, Kanpaiak joka norengatik ote —For Whom the bell tolls—, Armei agur —A Farewall to Arms—... Nobel saridunaren eleberrien izenak gutxienez ezagunak dira, baina Hemingway batez ere ipuingile bikaina izan zen eleberrigile ona baino gehiago. 2011n Xabier Olarrak haren ipuin ospetsu bat, Francis Macomberren bizitza labur zoriontsua, eta Javi Cillerok beste batzuk euskaratu eta guztiak bilduma batean batu zituzten: Francis Macomber eta beste zenbait ipuin.

Nik biziki maite ditut Hemingwayren ipuinak. Francis Macomber eta beste zenbait ipuin, Igela argitaletxeak plazaratutakoa eta oraindik prezio irrigarrian salgai dagoen liburuttoa... aitor dezadan enetzat aurkikuntza bat izan zirela: ipuin iradokitzaileak, esaldi laburrak, menpeko esaldi gutxi, estilo zuzena eta asko esaten duena... esplizituki adierazi gabe ere. Nobel saria eman bazioten, ipuingintzari esker eta literaturan eginiko ekarparengatik izan zen, ezen ez eleberriengatik, beste literatur mota baten ekarpena egin baitzuen orduan Hemingwayk literaturar munduan... egia badarik ere eleberriak baino ezezagunagoak direla ipuinak.

Bestalde, Ernest poeta ere bazen. Berak ez zuen poesia anitz idatzi, baina bere bizitza osoan zehar idatzitako 88 poema horiek ematen dizkigute haren narratibaren eta haren bizitzaren gaineko gako eta giltza osagarri anitz. Poeta naizenez egero ez dut saririk espero, baina ene ekarpena Hemingwayren poesia aztertzea izan da eta hainbat poema euskaratzea, Baionako Maiatz literatur aldizkarian argitara emanak eta blog honetan bertan aipatuak. Poema horiek guztiak Armiarma.eus webgunean jarri ziren iaz, denon eskuragarri.

Ernest Hemingwayren poesia osoa lau arotan sailkatzen ahal da:

• Gazte garaiko poemak (1912-1917)
• Bidaiak (1918-1925)
• Maiteño bat eta beste zenbait eskaintza (1926-1931)
• Agurrak (1944-1956)

Poema horietako batzuek, duela ehun urte idatzitako batzuek, —ene ustez hoberenak— gaurkotasun izugarria gordetzen dute. Lehen Mundu Gerraren ondoren eta ondorioz idatziak, antimilitaristatzat jo daitezke, bertan agertzen zaigun Erneste Hemingway gerraren aurkari amorratu baten gisa azaltzen zaigularik. Egia da argiki ikus daitekeela hori Armei agur —A Farewall to Arms— eleberrian ere, baina nik azpimarratuko nituzke gerrarteko garaian idatzitako poemak, batez ere beraien gordintasun eta indarrarengatik. Horren adibide, blog honetan bertan dagoen Eric Dorman O’Gowan lagun irlandarrari eskainitakoa.

Noan bukatzera, luzatzen ari naiz eta. Hasieran aipatzen nuen Hemingwayren gaineko irudi topiko-tipikoa zalantzatan jarri badut, pozik eta uros, topikoak engainagarriak eta eztabaidagarriak direlakoz.

Post scriptum: goian erran bezala, Koro Navarrrok Fiesta: Eguzkia jaikitzen da itzuli zuen, maistraki itzuli ere. Datorren urtean mende bat beteko da liburu ezagun hori argitara eman zenetik... Polita litzateke horren karietarat zerbait egitea, adibidez, Auritzerako bidaiaren kronika ezagun hori berriz egiteko ekimen bat edo beste.

Olerkariak eta bertsolariak, uztarri berean

Hatsa Elkartearen hitzorduak beti izaten dira interesgarriak, eta iragan den larunbatekoak ere bete zuen aurreikuspena. Izan ere, hilaren 13an hitzordua bertsozale-poetikoa izan genuen Euskal Herriaren ia-ia erdigune geografikoa den Larraunen. Lehenik, Lekunberrin, non ibilaldi poetikoa egin genuen Larraun ibaiari jarraiki; ibilaldi arina bai, baina ez arinkeriaz egina, mintzagai anitz eta askotarikoak agertu baitziren, gero bertso korala egiteko tenorean baliatu genituenak. 

Ur jauzian ez ginen  sartu, estriptisa ez genuen egin, baina “estriptitza” hitza sortu zen eta horren haritik egin nuen ene ekarpena bertso kolektiboan, zortziko txikian. Prozedura berezia izan zen, zeren nork bere bertso-lerroa egiten du, bat eta bakarra, baina ez daki bertzeek zer idatzi(ko) duten.

Hauxe da Lekunberrin 
giroa duguna
Lekunberrin loreak
landurik garuna
berdetasuna indar
zortezko eguna
estriptitza (sic) eginda
dugun maitasuna.



Gero, Mugiroko Ostatuan bazkari legea egin eta bertsolariak bertso ederrez bete zuten ostatuaren inguru ederra: bertsoz, olerkiz, zirtoz, irriz eta bertze. Bertsotan aritu ziren, Iparraldetik etorritako Jean-Louis Harignordoki Laka baxenafarrarekin batera, Rikardo Gonzalez De Durana eta Serapio Lopez arabarrak, eta Asier Otamendi gipuzkoarra. Piper-potoa zela eta ez zela, potoa zela eta ez zela, “Bide okerretik beti zuzen” dabiltzala erran zuen batek, baina, okerrak oker, okerrik ezean ez dago aurrera egiterik. Izan ere, ez dago bertsolaririk inoiz potorik egiten ez duenik. Halaber, ez dago olerkaririk palinpsestoa inoiz baliatu ez duenik, bertze norbaiten olerki baten gainean olerki bat berridatzi ez duenik, alegia...  Nolanahi, bertze bertso koral zenbait egin genuen goian aipatutako prozedura bereziari jarraiki, bakoitzak bertso-lerro bakarra eginda, jakin gaberik bertzeek zer botako zuten; emaitza, jarraian doakizuna:

Gaur poesiak eta bertsoak
batu gaituzte Mugiron
bazkaritako etorri gara
xerra-urdailak dagizuen on
lagun bikainak dauzkagu eta
emakume eta gizon
kezkatu gabe umore onez
gaur gaitezen uros egon
literaturaz blaitu eta pozik
zeren ez gaude edonon


Bazkaldondo luze eta emankorra izan genuen bertaratu ginenok, bertsolari zein poeta, bertsolari poesiazale zein poeta bertsozale... Errepikatzeko modukoa!    

Mendiak ogibide, Bingen Amadozen liburua, euskarari ekarria

Bingen Amadoz Euskadi Irratiko esatari aritu zen hainbat eta hainbat urtez. Haren ahots sendo eta indartsua entzule askoren gogoan dateke oraindik. Erretreta hartura, Bingenek bere familia-bizipenak bildu eta gurekin partekatzeko zori ona eskaini digu, orain, euskarari emanak, Mendiak ogibide izenburuarekin

"Montes que daban pan" liburua duela hamairu urte argitaratu zuen Bingenek gaztelaniaz, eta gerora niri euskaratzeko eskatu zidan. Aipatzekoa da euskarazkoa  bertsioa zabalduta eta osatuta dela, behingoagatik erdarazkoa baino aberatsagoa, istorio gehiago dakarrelarik. Pasadizo guztiak, istorio labur eta irakurerrazak, bere xumean, zerpentsaturik ematen duten pasadizoak dira. 

Bestalde, ene familiaren kasuan gure aitona bat AEBtara eta aita Argentinara joan ziren, baina Ameriketara joandako euskaldunen bideak eta ibilbideak aski ezagunak izanik, biziki interesgarria iruditu zitzaidan mugaz bertze aldean aizkolari ibilitakoen bizimodu latzaren berri ere ematea geure hizkuntzaz, agian amerikanoen kontuak bezain ezagunak ez direnak. Orobat Garraldako gure osaba bat ere, Enrique Maya zena, aizkolari ibili zen mugaz beste aldeko mendietan... eta nihaurrek gustura idatziko nituzkeen osaba zenaren istorioak biltzea jadanik ezinezkoa denez, Bingenen bizipenak euskaratzea maitasun ariketatzat hartu nuen, doan eta musutruk egina. Izan ere, Peri Rossi poeta uruguaiarrak dioenez, idaztea sedukzio prozesu bat da, eta itzulpena, berriz, maitasun prozesu bat.

Nolanahi delarik ere, erronka polita izan da. Hasteko, izenburua bera: "Montes que daban pan" hori nola eman euskaraz? Erlatibozko forma ilun hori baztertzeko hautua argi neukan, eta, lexiko aldetik,  lanbide askoz ere zabalduagoa izanagatik, ogibide aukeratu nuen, jakinik ere balitekeela baten batek ez ulertzea... Baina zer da itzulpengintza, arriskatzea ez bada? 

Bingenek behin erran zidanez, idazteko gai badenez gero, idazteko gaitasunik baduenez gero, istorio hauek bildu behar zituen, ez zitzaion ongi iruditzen lekukotasun horiek guztiak ez jasotzea. Bingenek arrazoi, ez baitzen zilegia izanen gure memoriaren zati horiek bildu gabe uztea. Ea hurrengo liburua zuzenean euskaraz berak idazten duen, bere ahotsa propio emanda, 

Enetzat ikasgai ederra izan da, Bingenen hasieran eskaerari baietz eman eta gero, istorio hauek euskaratzea nahi baino askoz ere urte gehiago luzatu den egitasmoa izan den arren: pandemia garaian euskaratu nituen arren atal gehienak, urte luze eta korapilotsuak igaro dira argitara eman arte.   

Agorril honetan Elizondoko liburu azokan egon ahal izan nintzen; azkenik, buruhauste anitz eta askotarikoak eman dizkidan liburua geure hizkuntzaz ere salgai dago Dakit argitaletxearen eskutik, .  

Klasikoek ziotenez, Finis coronat opus,   

Txokoton, liburu-ferian

Getarian, bederatzi puntuko bertsoa

Getariako jaietan giroa itzela

"Giroa" ostatuan beti egoten dela

parranda egin ta gero

"Itxas gain" hotela

 bestela, beti duzu

plazako batela

Ez izan tentela

ez izan ergela

hor duzu bestela

lagun marinela

piratak beti dauka prest karabela.

"Itsas gain" hotela

Batela

Karabela

In memoriam, Jose Luis Allo Falces

Jose Luis Allo Falces hil dela eta, minaz eta doluminaz landarat, hasieratik beretik aitortzen dut ez naizela beti berarekin ados izan, eta liskarren bat edo beste ere izan dugula. Nolanahi, erdarazko poesiari emana bizi izan den gizon preziatu bat joan zaigu.  Aspaldi ezagutu nuen, duela urte andana ederra. Ile luzea, zapia lepoan eta betaurreko biribilak, begi-lagunak jantzita aldarrikatzen zuen poesia bizi zuela. Faurecian lanean aritzen zen bitartean, poesia buruan zebilkiola aitortu zidan behin. 

Mende honen hasieran Aspaldiku izeneko proiektuan elkarrekin aritu ginen Consuelo Allué, Josu Calvo, Juankar Lopez-Mugartza Peio Etxarri eta beste zenbaitekin. Gero, Nafar Ateneoan elkarrekin lan eginez bilera anitz —ez beti xamurrak— eman genituen elkarrekin. Bere poemaren bat ea euskaratuko niokeen esan zidan behin, baina nago  esan zidala ni kontent egoteagatik eta ez haren nahimenagatik. Nolanahi, berak proposatu zidan estrainekoz poemaren bat bidaltzeko Constantes Vitales aldizkarira.  orobataitor dezadan politikoki antipodetan geundela eta, halarik ere, jakin badakit elkarren lagun ginela. 

Hori frogatu zidan elkar ikusi genuen azkenekoan, Sorian, bera karramarroaren kontrako tratamendua hartzera Madrildik zetorrela eta ni haruntza nindoala. Errepide ondoko kafetegira sartu nintzelarik ikusi eta —zapia buruan zeramala— kostatu zitzaidan hasieran ezagutzea. Solasean hasi eta eskertu egin zidan iazko Iruña poesia sariaren alea helarazi niola Peio Etxarriren bidez. Hark lan handia egin zuen sariketa hori sortzeko eta orain batzuk ez ziren oroitu ezta ale bat emateaz... Ez dut ukatuko arrangura izpi bat antzeman nuela haren begiradan, begi-lagunek estaltzerik ez zutena. Eskertu zidan  detallea eta zorte ona opa nion. 

Orain karramarroak betiko eraman duelarik, pentsatu nahi dut bere poesiak hor darraiela. Betiereko poesiari bizitza eman diola erran dut lehenago, osoki eman ere. Betaurreko biribilak jantzita dabilen norbait ikusi ahala, Jose Luis Allo datorkit burura. Bizitza zer den, poesia zer den: hain ezberdinak izanik ere, poesiak batu eta lagun bihurtu gintuen. Haren de la ceniza y otros bienes perecederos liburutik hartutako poema bat euskaratzeari ekin diot. Aintza eta ohore Jose Luis Allo poeta eta lagunari.

Iron Maiden Madrilen: "Fear of the Bus" (sic)

 Aspalditik ez dut musikari buruz blog honetan idatzi eta Iron Maiden Madrilen ikusi berri dudanez gero, estakuru ezin hobea da Heavy Metal talde mitiko horren emanaldiaren kronika ttipia egiteko.

Run for Your Lives munduko biraren Madrilgo kontzertua Riyadh Air Metropolitan Estadioan egin da eta  ni bertan sekula egon gabea nintzen. Iron Maiden bizitzan gutxienez behin ikusi beharreko musika-taldea da eta, hau azken bira izan daiteke, diotenez; nik diot ezetz, oraindik badutela gehiagorako indarrik,  Espektakulo izugarria izan da, baina soinua ez da izan nik espero nuen bezain ona; arrazoia, segur aski futbol estadioa izanik ez delako tokirik hoberena akustika egokiena izateko. Egia da, bertzalde, harmailan oso goian nengoela eta, agian,  hori oteda kausa. Halere, merezi izan du kontzertuak, merezi izan duenez. Adinean aurrera goazenenok errepertorio zahar eta klasiko ia-ia osoa gozatzeko aukera izan dugu; ia-ia diot, zeren nik behintzat Blood Brothers eta beste baten bat  eskertuko nituzkeen. Orobat, adinean aurrera doazen Iron Maiden-eko kideak ez dira, bistan da, lehen bezain beste mugitzen, baina bataz besteko adina hirurogeita zortzi-bederatzei urteren bueltan egonik... zer nahi duzu, bada! Bateria-jole berriak ttukun egin du bere lana, baina Nicko McBrain erretiratu berria ezin izan dut ahaztu. Sasoian bai ikusi dudala Steve Harris baxujolea eta aho bete hortz —eta belarri bete soinu— gelditu naiz entzutean nola  Bruce Dickinson den gai oraino abesteko abesten duen gisara; harrigarria, zinez! 

Ene ustez, salatzeko moduko zerbait: horrelakoetan argi dago jan-edanaren eta materialen salneurria neurriz kanpokoa izaten dela usu, kontu jakina da: baina t-xerta merkeena 50 euroan eta t-xerta berria 100 euroan gehiegikeria hutsa iruditzen zait niri; aitor dezadan t-xerta gabe itzuli naizela, baiki. 

Kontzertu ederra bukatutakoan, autobusa hartu behar izan genuen ezinbestez, eta jendez mukuru betetako autobus batean itzuli ginen; gau iluna zen, baina ez ginen Fear of the Dark, ez ginen iluntasunaren beldur; autobusetik bizirik aterako ginen beldur ginen, baiki: Fear of the Bus. 

Angel Urrutia omentzeko errezitaldian

 

Angel Urrutia poesia talde bat da, gaztelaniazko poesia lantzen duena. Lekunberrin jaiotako Angel Urrutia Iturbe poeta zenaren izena daramana. Atzo Lekunberrin bertan Nafar Ateneoaren Angel Urrutia taldekoak ez ezik, Joxemial Bidador taldeko olerkari euskaldunok ere parte hartu genuen haren omenezko errezitaldian. izan ere, Angel Urrutiak erdaraz idatzi zuen arren bere obra ia osoa, euskarazko poema gutxi batzuk ere utzi zituen izkiriaturik, baina Angel Urrutiaren alde euskalzalea menostua izan da, maleruski. Informazio gehiago Juankar López-Mugartzak  idatzitako artikulu intereagarri askoan, Forntes Lingua Vasconum aldizkarian argitaratutakoan.

Angel Urrutia taldearen 25 urteko ibilbidea ospatzeaz gain, batez ere atzoko saioan Angel Urrutia bera ezagutarazteko eta omentzeko xedez parte hartu nuen, eta poesia-errezitaldian zer hoberik soneto baten bidez baino, Angel sonetista handia izaki? Hona hemen nire ekarpena atzoko emanaldirako. 

Angel Urrutia, agur t’erdi

Iritsi da iritsi agur egitekoa 

Lekunberrin gaude, zuei eskerrak aurrena 

bihoakio poetari gure omena, 

agur eta aintza Angeli, behin-betikoa

Ama-hizkuntza euskara, gogaide sormena 

Uitzin hazitu arren, Lekunberrikoa 

sonetorako jaidura erabatekoa 

gazterik hil zen-eta, horixe da txarrena 

Gogoan Euskal Herriari olerkiak saila daramatzat

Berriz piztuko da, ez ahaztu, atxik azkar!

Gernikako Arbola har dezatela aintzat  

 

Gogoan Angel Urrutia, poeta nafar,

inork ez dezala har bigarren mailakotzat 

inork ez beza Urrutia ahaztutzat har. 

Errezitaldi ederra eta naroa atzokoa, Nafarroa Garaiko bi hizkuntzetan idazten dugun Nafar Ateneoko poeten arteko loturak egiteko eta sendotzeko balio izan duena.

Gerraren kontra, lehen lerroan

Iruñeko Gaztelu plazan, jendaurrean aurkeztu dugu Gerraren aurkako hitzak / Palabras contra la Guerra 2023/2024, aurreko bi urte horietan gerraren aurka egindako ekitaldietan irakurri ziren testu antimilitaristen bilduma, Liburuaren aitzin-solas laburra, hiru ataletan banatuta, jarraian irakurgai.

Hasiera 

Liburu honetan, lagun anitz eta askotarikok idatzi dituzten testu, istorio, olerki eta aldarrikapenak aurkituko dituzu. Ekimen hau ez gaur goizekoa. Urtez urte eta lerroz lerro egin da hogeitaka urte luzez, laurogeita hamalautik. nahi baino urte gehiagoz. Izan ere, paradoxikoa badarik ere, eskuartean duzun liburu hau plazaratzen duen ekimenaren helburua desagertzea litzateke, alegia, urtero gerren kontrako ekimen hau errepikatu behar ez izatea. Gu ere ez gara gaur goizean sortuak, ordea, zeren eta gerrak, izan, badira: Sahara, Palestina, Ukraina, Sudan, Libano, Siria, Somalia, Yemenen... 

Gerra horietan guztietan, NATO eta enparauak leporaino sarturik daude, interes geopolitiko eta ekonomiko inperialistak xede eta helburu dituztelarik. Katixa Agirre idazleak dioenez, “Zer esango dizuet, ba, lagun zahar baten erruz. Kapitalismoa du izena, eta estraktibista abizena”.

Horregatik gerra-hotsak diraueino, gerraren kontrako ahotsak eta hitzak biltzen eta zabaltzen jarraituko dugu hau bezalako liburu baten bidez. Bihotzetik ateratako ahotsak eta hitzak aurkituko dituzu, bihotzetik eta bihotzez izkiriatuak, norbanakoen hizkiak, hitzak eta lerroak, gerraren kontrako lehen lerro metaforikoa hitzez eta ekintzez osatzeko. Gerraren kontrako ahotsak eta bihotzak aurkituko dituzu lehen lerrotik.

Korapilo 

2025eko udaberri honetan bizi dugun nazioarteko egoera ezegonkor eta korapilotsu honen aitzinean, bi aldarrikapen egin nahi ditut, laburzki:

Alde batetik, gobernuei irmoki egiten diet eskaera bat: ordaintzen ditugun zergen euro bakar bat ere ez bideratzeko ez Israelera, ez Marokora, ez Ukrainako gerrara, ez beste inongo gerratara, ezta arma bakar bat gehiago bidaltzeko ere.

Beste aldetik, Europa zaharraren mandatarien ahotan “autonomia estrategikoa” barra-barra dabilelarik, gogora dezagun Hego Euskal Herriko gehiengoak ezetz erran ziola NATOri, ezezko biribila 1986ko martxoaren 12ko erreferendumean. Hori horrela emaitza hori errespetatzeko eta Ipar Atlantikoaren Akordioaren Erakundetik —NATOtik— jalgitzeko egiten dut galde, berandu baino lehen jalgi ere.

Bukaera 

Amaitzeko, baina ez horregatik garrantzi gutxiagokoa, dei egiten dizut, irakurle, gurekin bat egiteko gerren kontrako lehen lerroan. Ene nahimena da, hitzez hitz, lerroz lerro eta orrialdez orrialde, liburu hau goza dezazula nik aitzin-solas hau egiten gozatu dudan adina.

Bestalde, eta espero izatekoa zenez, Palestina izan gaur da testu gehien-gehienen mintzagaia. 

Olerki efrastikoa

 

Olerki efrastikoak adierazpide artistikoak dira, non olerkariak artelan bat abiapuntutzat edo oinarritzat hartuta —dela irudi bat, dela argazki bat, dela eskultura bat ene kasuan bezala—, artelan horren idatzizko deskribapen edo interpretazio bat egiten duen. Poetak beraz, koadro edo beste artefaktu artistiko baten lan osagarri bat egiten du, eta ez du zertan deskribapen hutsa izan; izan ere, artelana pizgarria da, akuilu, eta joko poetikoaren bidez, olerki efrastikoek artelanaren perspektiba ezberdin bat eskaintzen dute jatorrizko artelanari gehigarri bat eransteko, jatorrizko artelana zabaltzeko, orobat, artelanaren eta literaturren arteko uztarri bat sortzen delarik.

Pablo Juarros eskulturgilearen Izenik gabeko eskultura baten olerki efrastiko bat idazteko eskaera jaso eta uhartearraren eskulturaren argazki bat igorri zidan arduradunak, 

Argazkia ikusi eta irudia buruan jiraka-biraka ibili eta gero, hona hemen emaitza: soneto efrastiko bat

Eskulturak enegan pizten du gozamena,

limurtzaile, materiaz sortzen baitu hutsa

eta bizigai bilakatu izarren hautsa,

zizelkari onaren gaitasun nabarmena

Sentsazioa izaten da norberarena

obra berak irudi anitzak darakutsa

harrotzen du ezberdin norberaren errautsa,

baliatuz ukipena eta ikusmena.

Eskulturak iradokitakoa aditu

arnasa hartuta, askatu zure modura

berrasmatzeko behar baita betarik batu.

Sentimenduek sustatzen dute eskultura;

berdin alderantziz eskulturak ere ditu

gozpuzten eta erakusten

Horixe izan da Diversidades / Dibertsitateak erakusketarako ene ekarpema, hogeita bost artelanez eta bertze horrenbertze poemez osatua, Nafarroako Liburutegian maiatzaren 31ra arte ikusgai dagoena eta ekainean Nafarroako Parlamentuan ere egonen dena.

 

 

Andoni Iturrioz jaunari, esker onez

Arg.: Andrea Bella

Apirilaren lehen igandez eta  usadioari jarraiki. Hatsaren Poesia Eguna ospatu dugu Larraldean, Amotze-Senperen dagoen Andoni Iturriotz-en baserri ederrean. Bertan aurkeztu dugu aurtengo liburua, eta bozkarioz erraten ahal dugu XXVII. edizio honetako liburuan olerkari parrasta batek parte hartu duela, 128 egilek guztira, bertze urteetan baino gehiago. Aurkezpen saiora agertutako olerkariak ere, anitzak eta askotarikoak izan gara. Izan ere, Larraldea urte luze hauetan lagun poeta zaharrak berriz elkartzeko eta lagun poeta berriak ezagutzeko parada izan da

Arg.: Urtzi Urkizu

Argazkian ikus dezakezunez, olerkariok bat egin dugu euskararen zapalkuntzari aurre egiteko Baionan deitutako manifestazioarekin, mugaren bi aldetako olerkarion engaiamenduaren adierazgarri.

Haatik, oso litekeena da argazki hori ez errepikatzea, aurtengo hau izan baita, segur aski, Hatsaren Poesian parte hartzen dugunon azken bilkura Larraldean. Bada tenorea, beraz, Andoni Iturriotzi eskertzeko, bihotz-bihotzez eskertu ere, urte hauetan guztietan zehar Larraldearen egoitza eta babesa eskaintzeagatik. 

Horregatik aurtengo bilkuran errezitatu nuen poema ez da aurtengo edizioan argitaratuetako bat,  iazko liburuan agertutako soneto bat baizik, Andoni Iturrioz jaunari, esker onez, izenburu duena:  

Amotze-Senpere auzoan dugu Larralde,

kultur babesleku eta poeten habia

Andoni Iturriotz eskuzabalak utzia

Soneto xume hau egina dut haren alde.

Zuri esker, jauna, dugu biltzeko tokia

muga-gainetik elkartuz Ipar-Hegoalde 

erakusketa-areto, biltoki, sukalde

mugaz gaindiko euskal kulturaren zubia.

Urtero hartzen dugu olerkariok Hatsa 

urterik urte hogeita sei urtez egina  

ibilbide luze, jori eta aberatsa.

 

Iturriotz jaunaren laguntza gabe, ezina

Hatsaren arrakasta harengan ere datza

Eskualdun prestu, emankor eta atsegina.

                                

  Argazkia: Sabin Oregi

Bertzalde, apairua egin genuen eta biziki gustura aritu ginen hitz eta pitz, honetaz eta hartaz, eta kantua irrintzi eta bertsoak ere entzun ziren Larraldean. Atzo ikasi nuen, zuberotar batzuek ardoaren graduaz galdetzeko, zera galdetzen omen dutela: "Zenbat zaldi du ardo horrek?" Harrigarria enetako, erran gabe doa, eta ez dakit ardoaren zaldien edo sagardrogaren (sic) txinparten eraginez, baina denbora luzez bertsotan aritu gabe ere, Rikardo Gonzalez de Durana bertsolariari ihardespen xumea egiten ausartu nintzen, eta idatzi egin dut nonbait jasota geldi dadin.

Bertsotan hasiz gero
dena da hastea
ez da ezinbesteko
gazte izatea
Larraldean badugu
giro ezin hobea
honeraino helduta
hobe da moztea. 

Horra hor, bertsolarri (sic)  honen ausarkeria, bertsolarri bai, larri-larri ibili bainintzen hori osatzeko... eta bai, honeraino helduta hobe da moztea.

                                 

  

Infernuan erre daitezela Rafah-ko sarraskiaren erantzuleak

Thomas Gould Sinn Feineko parlamentariak Dublineko Parlamentuan egin berbaldiak hautsak harrotu ditu, harrotu dituenez.  

Ikusten ditugunean handik etortzen zaizkigun argazkiak, bideoak. telebista-irudiak, eta entzuten ditugunean umeak garrasika. Garrasika!

Israelek gizon, emazte, umeak erre egin ditu, bizirik kiskali ere.  15.000 ume, 45.000 gizon eta emakume! Eta umeak! Sinesgaitza da, zinez...  Gertatzen ari den genozidioa, sinesgaitza. Ume bat bururik gabe... Ume bat bururik gabe! Eta Israelek dio errore bat izan dela. Errore bat? Baina non dago gizatasuna? Non!

Espero dut Netanyahu infernu gorrian erretzea...! Infernuan erretzea bere jeneralekin eta eskuin muturreko gobernukideekin, bai, infernuan kiskali daitezela. Zeren eta gertatzen ari dena ez da soilik apartheid; izugarrikeria bat da, gerra krimena; izugarria; ikaragarria.  

Juduek, historian zehar  hamarkadatan izugarrikeriak jasan dituzten horiek beraiek nola uzten diote, euren Gobernuari, horrelako ekintza izugarriak egiten eta zuritzen beste gizaki batzuei. Gizakiak, bai; baina Netanyahuren begietan palestinarrak ez dira gizakiak. Baina gaur eta hemen, Irlandako Herriak dio: Palestina izan, badela. Israelen lotsarako! Lotsagarria baita egiten ari direna eta sekula ez da ahantzia izanen!

Gaur Berriozarren egin dugun Palestinaren aldeko kale agerraldian, Thomas Gould-en hitzok entzuteko parada izan dugu. 

Txolinen abestia

Txolin gerrillaria

Txolin gerrillaria dugu Berriozarko inauterietako protagonista nagusia, eta Ezkabaren magalean berriz ere ibiliko da laster, urtero bezala, Artikatik Berriozarrerako bidean; aurten, gaur zortzi, hilaren azken egunaren iluntzean. Inauteri-festa, dantza, bozkario eta kanta... Txolin gerrillaria nor eta zer izan zen, blog honetan bertan aurki dezake irakurle jakin-goseak. Halaber, bada oraino Txolinen kanta ez dakienik, Berriozarren bizi bada ere... Hori horrela, kanta zoragarri hau hemen duzu... Astebete, buruz ikas dezazun 

Txolinen kanta

Negu gorrian gaudela, 

heldu zaigu inautea

kaixatik atera behar

zure mozorroa

Aitzaki ona dugu, ba!

giro onean omenduz

Txolin gerrilaria

gizon ausartia

Dantza zazu Txolin, gerrilaria

dantza Txolin, arin, 

parrandari ez egin uko

uzkur zazu Txolin, frantses minutuko

zertarako duzu hainbeste trabuko (birritan)

Artikako alkatea

gizon sutsu txit prestua 

frantsesen kontrarioa

jo ta ke burrukan

Euskaldun zintzoa bera

arma biren jabea

trabukoa eta euskara

gerri eta mihian

Dantza zazu Txolin, gerrilaria

dantza Txolin, arin, 

parrandari ez egin uko

uzkur zazu Txolin, frantses minutuko

zertarako duzu hainbeste trabuko (birritan)

Alkatearentzat euskara

txoriak airea bezala

zer eginen zenuke zuk

airerik gabean

Orduan egin zuena

denok dugu buruan

zer eginen Txolinek

gaur egungo honetan

Dantza zazu Txolin, gerrilaria

dantza Txolin, arin, 

parrandari ez egin uko

uzkur zazu Txolin, frantses minutuko

zertarako duzu hainbeste trabuko (birritan)

Garaian garaikoa 

Iragan den mendearen laurogeigarren hamarkadan sortutako kanta da, Berriozarko Euskaltegiaren inguruan, eta artean Euskaltzaindiaren hainbat kontu lexiko eta beste finkatu gabe zeuden (kaixa*, kaxa; aitzaki*, aitzakia; zazu*, ezazu; burrukan*, borrokan; gerrilaria* gerrillaria, ihauteria* hitz bera, Iparraldean erabiltzen dena...), Baina nago hobe dela jatorrizkoari eustea, dagoen-dagoenean utzita, finean, kantatzeko eta abesteko izanik, ahozkoan guztiz ohikoak diren hutsegiteak direlako, bere garaiko abestia izaki.   

Garaian garaikoa dela, bistan da; erreparatu garai horretako pegatinari: itzuli-mingururik gabeko mezua, freskoa, bizia, zuzentasun politiko arrastorik ere ez duena... eta horregatik, hain zuzen ere, oso ona eta guztiz arrakastatsua, eta  kontestu historiko eta politikorik gabe guztiz ulertzen ez dena. Bidenabar, inork gogoratzen al du zer zer E.K.B,?

1989ko inauterietako eranskailua

 

Doneztebeko liburutegian; kronika ttipia

 

D oneztebe herriko liburutegira etorri eta ondoan aparkatzeko pagotxa izan dut, frontoiaren parean, laxoa izeneko modalitatea oraindik egiten den toki bakarrenetako bat. Doneztebera etortzea beti zait laketgarria, bertan barnetegi bat egin bainuen gazte nintzela euskara ikasteko... Haiek garaiak, haiek!

Kamishibai saioa emateko dena prestatu egin dut, lehenik ene burua, gero bertze guztia: butaia, ipuin sorta, aulkiak... oihal beltz bat ere jarri dut atzeko aldean umeek arreta gal ez dezaten.

Dena prest 16:54

Dozena bat ume etorri dira, lau magrebiar barne, eta arrunt gustura egon dira herriko beste umeekin batera. Lau ipuin kontatuta, zalantza sortu zait: borzgarrena antzeztuko dut ala Sukaldariaren kamishibaiak utzi dien ahoko zapore gozoarekin utziko ditut umeak? Bukatutzat eman dut saioa, nahiago baitut gogo pixka batekin uztea guztia ase-beterik gelditzea baino. 

Kalen eta biok etortzekoak ginen, baina Kalenek gripea harrapatu edo, hobeki esanda, gripeak Kalen harrapatu egin zuen, eta azkenik ni bakarrik etorri naiz, bai kamishibai saioa egiteko, baita hitzaldia emateko ere.

Dena prest 17:52

Hitzaldiaren amaierari erantsi egin diot azken diapositiba bat: Palmak igorritako argazki bat, non bi ume saharar dauden, handiak txikiari laguntzen diolarik, hizkuntz ariketa bat egiten, arbel txuri baten aitzinean. Argazkia hitzaldian egon direnei erakutsi eta galdetu egin diet ea irudi horrek zer iradokitzen dien, ea argazki horrek zer dakarkien gogora, eta azaltzeko, komentatzeko labur badarik ere, hitz batez nahi izatera.

B.-k erran du hunkigarria egin zaiola argazkia
A.-k adierazi du elkarlana egin diola iradoki
Z.-k, ordea, transmisioa ekarri diola gogora irudiak
T.-k, aldiz, aberastasuna, biek ala biek elkarrengandik ikasten dutelarik
A.-k, berdinen arteko tutoretza kontzeptua azaldu du argazkiaren kari.
Nihaurrek erran dut mutiko handiak txikiari nola laguntzen dion iruditu zaidala ederrena.

Zeinen gutura Doneztebeko liburutegian! Luzatu egin gara, luzatu, baina inori ez zaiola inporta dirudi. Izan ere, normalean 20:00 ixten da liburutegia, baina liburuzaina bera gurekin gelditu da, biziki gustura bera ere. Argazki bat eginen dugu bukatzeko?

Denak prest? 20:32 KLIK!